Toen zeven jaar geleden golven sargassum – een soort zeewier – aanspoelden op de Oost-Caribische kusten, hoopten de mensen dat het om een eenmalige gebeurtenis ging. De aangespoelde hopen overspoelden kusten van Tobago tot Anguilla.
“In 2011 was het de eerste keer dat we het zagen,” zegt professor Hazel Oxenford, een expert in visserijbiologie en -beheer aan de University of the West Indies.
“Het kwam als een complete schok en niemand had een idee wat ermee te doen.”
Drie jaar later kwam het zeewier terug, in grotere hoeveelheden. Gedurende enkele maanden baande het zich een weg door het Caribisch gebied naar het zuiden van Mexico, waar de impact op de stranden van Cancun internationale krantenkoppen haalde.
Nu gebeurt het opnieuw en alles wijst erop dat 2018 het ergste jaar tot nu toe zou kunnen worden.
“Op satellietbeelden is de hoeveelheid die wordt opgepikt groter dan ooit tevoren,” zegt professor Oxenford, die is gevestigd op Barbados.
“We hebben het zeker al langer en in grote hoeveelheden. En sommige eilanden krijgen het voor het eerst.”
De regeringen van het Caribisch gebied erkennen dat het zeewier, dat gevolgen heeft voor toerisme, visserij en wilde dieren, een bedreiging op lange termijn kan vormen.
“Net zoals we ons voorbereiden op orkanen, moeten we ons voorbereiden op sargassum,” zei de minister van Milieu van Antigua onlangs.
Wat is sargassum?
- Stringerig, bruin zeewier dat zijn hele leven blijft drijven
- Start zijn leven traditioneel in de Golf van Mexico en wordt door stromingen naar het noorden van de Atlantische Oceaan geduwd om in de Sargasso Zee te gaan drijven
- Vormt vlotten die dienen als vitale voedings- en broedplaatsen voor zeeleven
- Niet schadelijk voor mensen en in kleine hoeveelheden, kan het helpen stranden te voeden
In Barbados heeft sargassum sinds mei de zuidelijke en oostelijke kusten geteisterd.
“Je ziet metershoge sargassum opgestapeld aan de kust, maar je ziet het ook in de oceaan”, zegt Iris Monnereau, visserijdeskundige op Barbados bij de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO).
“Sargassum matten kunnen tot zeven meter diep zijn.”
Stinkende puinhoop
Op de kust blokkeert het sargassum niet alleen de stranden en stoot het zwemmers af, maar het stinkt ook als het ontbindt.
Herwijdering is tijdrovend, duur en kan de stranden beschadigen. Binnenkomende vlotten verstikken zeegrassen en koraalriffen, terwijl vissers moeite hebben om in het water te komen.
“De sargassum verstrikt hun motoren, hun netten, hun lijnen,” zegt mevrouw Monnereau.
De vangsten worden beïnvloed – in sargassumjaren zijn de aantallen vliegende vissen aanzienlijk gedaald, hoewel het niet duidelijk is waarom.
Dolfijnvissen (of mahi-mahi) worden veel vroeger in hun ontwikkeling gevangen, waardoor gevreesd wordt voor de visserij in de toekomst.
Er is ook nog de schildpaddenpopulatie. Nestplaatsen kunnen worden geblokkeerd door sargassum of beschadigd door verwijderingswerkzaamheden – en de zee is geen veilig toevluchtsoord.
“Voor ons blijft 2015 het slechtste jaar dat we voor sargassum hebben gehad”, zegt Carla Daniel van Barbados Sea Turtle Project.
“We hadden een groot enkel vlot binnenkomen bij Long Beach met een foeragerende schildpaddenpopulatie in het water. Het vlot kwam binnen, ze raakten verstrikt en konden niet meer bovenkomen, en meer dan 40 schildpadden stierven.”
De publieke perceptie is de sleutel
Dan is er nog het toerisme. In een extreem geval werd een resort in Antigua gedwongen zijn deuren te sluiten tot 30 september.
“Het probleem is dat we nooit weten hoe het zal zijn – we kunnen een week of twee weken hebben waarin het heel helder is en dan plotseling van de ene op de andere dag spoelt het binnen,” zegt Larry Basham van Elite Island Resorts, dat St James’s Club runt.
“We hebben een onvoorstelbare hoeveelheid geld uitgegeven aan tractoren, zwaar materieel, we hebben een aantal verschillende barrièresystemen op het water uitgeprobeerd, waarvan geen enkele goed heeft gewerkt.”
De groep heeft andere resorts op het eiland die niet zijn getroffen. In feite zijn veel stranden en resorts schoon. Het sargassum treft vooral de zuidelijke en oostelijke kusten en in het oostelijk Caribisch gebied zijn veel van de belangrijkste toeristische stranden naar het westen gericht.
Een snelle blik op sites als Facebook en TripAdvisor laat niettemin zien dat toeristen bezorgd zijn. De publieke perceptie is een factor in de impact en sommige internationale krantenkoppen “schreeuwend dat het Caribisch gebied wordt verteerd in rottend zeewier” hebben geen accuraat beeld geschetst, zegt Prof Oxenford.
Nieuwe bloei
De reden dat de zuidelijke en oostelijke kusten het zwaarst getroffen zijn, ligt in de bron van het zeewier. In 2011 veronderstelde men aanvankelijk dat de Caribische toevloed om de een of andere reden was afgedreven van zijn traditionele thuis in de Sargassozee.
Maar nu wijst onderzoek uit dat het sargassum afkomstig is van een nieuwe bron – een ovale band die zich uitstrekt van de Braziliaanse kust tot West-Afrika.
James Franks, van het Gulf Coast Research Laboratory van de University of Southern Mississippi en co-auteur van een studie uit 2016 over dit onderwerp, zegt dat het sargassum door deze band circuleert, zich consolideert voor de kust van Brazilië en dan periodiek door stromingen noordwaarts wordt losgelaten in het Caribisch gebied.
Maar hij zegt dat het nog niet duidelijk is wat deze enorme nieuwe bloei heeft veroorzaakt. “We geloven dat het aanvankelijk begon als gevolg van verschuivingen die we waarnamen in de klimatologische en meteorologische indexen – de wateren waren extreem warm in 2010; er waren enkele verschuivingen in de stromingen en de winden,” zegt de heer Franks.
Hij wijst op voedingsstoffen, zowel van vallend Saharaans stof als opgestuwd vanaf de zeebodem, als mogelijke factoren, maar zegt dat meer onderzoek nodig is om de exacte triggers vast te stellen.
Een belangrijke vraag is hoe lang het verschijnsel zal aanhouden.
Satellietbeelden van het optische oceanografielaboratorium van de Universiteit van Zuid-Florida (USF) tonen momenteel historisch hoge maandelijkse niveaus van sargassum in de regio.
“Het is waarschijnlijk dat deze bloei zal optreden tot september van dit jaar,” zegt Dr Mengqiu Wang van USF.
Maar het is niet duidelijk wat er volgend jaar zal gebeuren, of het jaar daarna. De heer Franks zegt dat voorspellingsstrategieën zeer belangrijk zullen zijn bij het plannen van instromen, maar dat ze zich op dit moment in “het elementaire stadium van ontwikkeling” bevinden.
Uitdagingen en mogelijke oplossingen
Er is echter wel lering getrokken sinds 2011. De verwijderingstechnieken zijn verbeterd en deskundigen hebben beheersrichtlijnen geschreven.
In Barbados, bijvoorbeeld, zijn de grijpers die worden gebruikt om suikerriet op vrachtwagens te laden goed in staat gebleken om sargassum op te pikken zonder zand van de stranden te verwijderen.
Een bedrijf in Guadeloupe heeft een boot ontwikkeld die het met behulp van een transportband ophaalt.
Commerciële toepassingen van sargassum worden ook onderzocht.
In St Lucia is een ondernemer bezig er een plantaardig tonicum van te maken, terwijl op Barbados een kunstmestproject wordt opgezet.
Er wordt ook gesproken over biogas, maar dit is volgens Prof. Oxenford afhankelijk van een regelmatige aanvoer van biomassa en betaalbare inzamelingskosten. Tests hebben uitgewezen dat sommige sargassum een hoog arsenicumgehalte heeft, wat het gebruik als diervoeder uitsluit.
Er zijn mogelijkheden, zegt ze, maar het kost tijd om die te ontwikkelen.
Terwijl blijft sargassum arriveren. “Het is absoluut een zeer grote uitdaging, en een uitdaging die de capaciteit van kleine eilandstaten ver te boven gaat,” zegt mevrouw Monnereau van de FAO.
“Ze hebben steun nodig… ze lijden. Maar elk jaar wordt het beter.”