Hypergamy komt van het Griekse voorvoegsel hyper, “boven,” en gamos, “huwelijk.” Ter vergelijking de woorden monogamie of polygamie.
De term ontstond in de jaren 1880 van Engelse antropologen die de huwelijkspraktijken in de kastenmaatschappij van het Indiase subcontinent beschreven. Voor het Sanskriet anuloma bedachten zij hypergamie, gebruikt om in een hogere kaste te trouwen; pratiloma werd hypogamie, of “naar beneden trouwen”. Traditioneel was het Indiase vrouwen verboden te trouwen beneden hun kaste, vandaar hypergamie.
Deze termen vonden buiten India toepassing voor de grotere praktijk. Het begrip werd ook uitgebreid tot een individu dat meer sociaal kapitaal bezit, of dat nu opleiding, rijkdom of fysieke aantrekkelijkheid is. Het idee berust op het gebruik van het huwelijk om sociaal voordeel te behalen door zich te associëren met een meer bevoorrecht of machtig persoon.
Hoewel hypergamie geen exclusief seksegebonden concept is, werd het in de 20e eeuw overgenomen door sommige masculinistische groeperingen die denken dat mannen het slachtoffer zijn van vrouwen die aan hypergamie doen.
In het begin van de jaren 2010 werd hypergamie gecoöpteerd door mannenrechtengroepen, incels, en andere anti-feministische groepen online die vrouwen beschuldigen van het doelbewust trouwen met aantrekkelijker of rijkere mannen uit eigenbelang. Volgens deze interpretatie van hypergamie (soms vrouwelijke hypergamie genoemd) hebben vrouwen een natuurlijk verlangen om te paren met mannen die hen de meeste voordelen kunnen bieden, en zullen ze huidige partners in de steek laten of liegen tegen toekomstige partners om hoger te kunnen trouwen.
Hoewel gegevens suggereren dat mannen en vrouwen seksueel zullen selecteren op basis van verschillende kenmerken, misschien zelfs op basis van diepgewortelde biologische driften tot voortplanting en voorziening, is er geen bewijs, wetenschappelijk of sociaal, dat vrouwen aangeboren aanleg hebben om hypergamie na te streven. Deze overtuiging is duidelijk seksistisch.
Feministische en raciale wetenschappers hebben gespeculeerd dat vrouwen van oudsher gedwongen waren om hypergamie te beoefenen vanwege patriarchale beperkingen van hun macht. Eén manier om autonomie en macht te verkrijgen was door te trouwen.