Miles Davis’ “So What” is een van de beroemdste composities in de jazz, direct herkenbaar aan de inleidende basfrasen. Het is opgenomen in 1959 en er zijn miljoenen exemplaren van verkocht als openingstrack van het album Kind Of Blue. Het is eenvoudig, melodieus en aanstekelijk, maar de oorsprong van het nummer is complex. Ze zijn te vinden in wat ooit revolutionaire harmonische theorie was, in klassieke muziek en Afrikaans ballet, en verschillende delen van het nummer werden “geleend”.
Davis was een muzikaal rusteloze ziel. Hij speelde met Charlie Parker in de jaren 40 als onderdeel van de bebop beweging; hij lanceerde “cool” jazz in 1948 samen met arrangeur Gil Evans, en had in het midden van de jaren 50 hard bop gespeeld, waarbij hij jazz standards, show tunes en popsongs met precisie en energie uitbracht. Maar Davis, een briljant trompettist, raakte hierdoor verveeld; improviseren over de vele akkoordwisselingen van jazzdeuntjes was voor hem geen uitdaging. Davis, die altijd even geïnteresseerd was in de noten die hij niet speelde als in die welke hij wel speelde, realiseerde zich dat minder meer kon zijn.
Davis en Gil Evans waren onder de invloed gekomen van componist en pianist George Russell, auteur van The Lydian Chromatic Concept Of Tonal Organization, een radicaal boek over “modale” jazztheorie. In de late jaren 50 begon Davis Russell’s methodes te zien als de uitweg uit de muzikale doodlopende weg waarin hij zich gevangen voelde. Hij raakte verder geïntrigeerd toen hij Les Ballets Africains zag, een dansensemble uit Guinee dat in hun muziek gebruik maakte van ritme en ruimte in plaats van complexe akkoordwisselingen. Davis’ eerste reactie was het opnemen van “Milestones”, een nummer uit 1958 dat de modale jazz van die tijd zou belichamen, waarin musici improviseerden met toonladders die pasten bij de toonsoort van het nummer, zonder slaaf te zijn van de akkoordenwisselingen. Davis besloot een heel album uit te brengen met modaal materiaal, Kind Of Blue.
“So What” opende deze mijlpaal LP. De inleidende piano akkoorden, gespeeld door Bill Evans, een andere student van Russell’s methodes, deden sterk denken aan de opening van Debussy’s “Voiles”, gecomponeerd in 1909. Deze piano intro en Paul Chambers’ bas riff die volgt zouden door Gil Evans zijn geschreven. De melodie en het gebruik van akkoorden zijn schatplichtig aan een cover van Morton Goulds “Pavanne” uit het midden van de jaren vijftig door Ahmad Jamal, een van Davis’ favoriete pianisten. Filmacteur Dennis Hopper beweerde dat Davis de titel had bedacht toen Hopper steeds “So what?” antwoordde als het tweetal aan het praten was. “So What” kan meerdere bronnen hebben gehad, maar op de reductieve manier van de jazz werd de compositie toegeschreven aan Miles Davis.
Kind Of Blue was een groot succes en maakte sterren van de saxofonisten John Coltrane en Cannonball Adderley, die erop meespeelden, en ook van Bill Evans. “So What” was vooral populair bij gitaristen, die van op riffs gebaseerde melodieën houden: Grant Green maakte het in 1961, George Benson volgde 10 jaar later, en “acid jazz” ster Ronny Jordan maakte er een funk hit van in 1992. Jordan was echter niet de eerste, want het nummer was van grote invloed op James Brown’s klassieker “Cold Sweat” uit 1967. Hippe jazz zanger Eddie Jefferson voegde tekst toe aan Davis’ melodie in 1968. Smiley Culture’s mijmering over de raciale onrust in het Londen van de jaren 1950, door de dancehall MC opgenomen voor de film Absolute Beginners uit 1986, is de meest onwaarschijnlijke vocale versie.
Davis bleef rusteloos. Met Kind Of Blue werd hij een van de weinige jazznamen die bij het grote publiek bekend waren, maar zijn mening over dit meesterwerk was niet meer dan een schouderophalende “Nou en?” In 1986 deed hij Kind Of Blue af als “like warmed over turkey”, ook al hadden veel andere jazzmusici graag een plaat gemaakt die hen zoveel commerciële en kritische bijval opleverde.
Voor meer in de serie, en podcasts met clips van de songs, ga naar ft.com/life-of-a-song
Foto: Hulton Archief