Delen van Alberta zijn bibliotheken van de geschiedenis van de aarde, schatkamers van fossielen van dieren die miljoenen jaren geleden leefden. Maar soms wordt een bijzonder zeldzaam juweel gevonden.
In Dinosaur Cold Case, een documentaire van The Nature of Things, ontmoeten we de opmerkelijke dinosaurus bekend als Borealopelta – bewaard in oogverblindende 3D.
Paleontologen lossen het mysterie op van wat het doodde, hoe het op de bodem van een prehistorische zee kwam te liggen en hoe het zo perfect bewaard bleef.
De toevallige ontdekking van een ongelooflijke dinosaurus
In maart 2011 was Shawn Funk, een shovel operator bij Suncor Energy’s Millennium oilsands mijn ten noorden van Fort McMurray, Alta., was aan het graven in een grote bank toen hij per ongeluk stuitte op het oudste dinosaurusfossiel van Alberta en een van de best bewaarde dinosaurusfossielen ooit gevonden.
“Meteen wisten we dat het iets goeds zou zijn”, zegt Don Henderson, conservator van dinosaurussen in het Royal Tyrrell Museum in Drumheller, Alta. “Maar we hadden geen idee hoe goed het zou zijn.”
Nadat hij het fossiel terug naar het museum had gekregen, gingen Don en zijn team aan de slag om het 110 miljoen jaar oude mysterie op te lossen.
Het leven en de tijden van Borealopelta
Zes jaar na de vondst werd de mysterieuze dino tot een nieuwe soort voor de wetenschap verklaard en kreeg een eigennaam: Borealopelta markmitchelli. “Borealopelta” betekent “schild van het Noorden,” en de soortnaam is een knipoog naar Mark Mitchell, de technicus van het Royal Tyrrell Museum die 7.000 uur vocht voor elke millimeter terwijl hij de dinosaurus bevrijdde uit de rots waarin hij werd gevonden.
Het ongeveer vijf-en-een-halve meter lange exemplaar was zo perfect bewaard gebleven dat onderzoekers in staat waren om in het gezicht van een echte dinosaurus te staren die leefde in een tijd dat Noord-Amerika een heel andere plaats was.
Borealopelta was gebouwd als een tank en bedekt met een dik pantser, vooral rond zijn nek, wat erop wijst dat hij bescherming nodig had tegen roofdieren.
Bij zijn schouders strekte zich aan weerszijden een massieve, 51 centimeter lange spies uit. Aanvankelijk dacht men dat deze wapens gebruikt konden zijn om andere Borealopeltas te bevechten, maar Victoria Arbour, conservator paleontologie van het Royal BC Museum, gelooft dat ze zowel voor liefde als oorlog gebruikt kunnen zijn. “Arbour: “Als je zoiets ziet als een enorme stekel, kan dat tegelijkertijd een signaal zijn aan je partners dat je in goede gezondheid verkeert. De massieve schouderstekels van Borealopelta kunnen hebben gewerkt als de hoorns van een stier of de slagtanden van een olifant, die worden gebruikt ter verdediging wanneer dat nodig is, maar die ook een indicator zijn van status en kracht.
Veel van de gefossiliseerde pantserplaten bezaten een keratineschede (hetzelfde materiaal als onze vingernagels) met een dunne film die onderzoekers in staat stelde te gissen naar Borealopelta’s kleur.
“Men ontdekte dat ten minste één component van Borealopelta’s kleur dit roodbruine was,” zegt Caleb Brown, een conservator van het Royal Tyrrell Museum. “Het pigment leek geconcentreerd te zijn op de rug van het dier en niet op de buik, en dit is consistent met dit idee van tegenschaduw.”
Tegenschaduw stelt dieren in staat zich te mengen met hun omgeving en zich te verbergen voor scherpziende roofdieren.
Hoewel sommige onderzoekers zich afvragen of de kleuring slechts een anomalie van fossilisatie was, als Borealopelta, een bijna 1.300 kilo wegend dier, camouflage nodig had, moet het inderdaad een aantal angstaanjagende roofdieren hebben gehad.
De angstaanjagende dinosaurus van die tijd, 110 miljoen jaar geleden, was Acrocanthosaurus, een moordmachine die het Krijt regeerde lang voordat meer bekende roofdieren zoals T. rex op het toneel kwamen.
Zou een aanval van een Acrocanthosaurus de oorzaak van Borealopelta’s dood zijn geweest? In een gesimuleerde test ontdekten onderzoekers dat de beet van de Acrocanthosaurus Borealopelta ernstige schade zou hebben toegebracht, en waarschijnlijk was het een van zijn voornaamste roofdieren. Maar dit specifieke exemplaar werd in zo’n ongerepte staat gevonden, zonder tekenen van trauma, dat het op een andere manier moet zijn gestorven…
Dino’s laatste maaltijd kan de sleutel zijn tot zijn mysterieuze dood
Na het bestuderen van de locatie waar het fossiel werd gevonden, stelde het team vast dat Borealopelta waarschijnlijk met de buik omhoog tot rust kwam op de bodem van een prehistorische zee. In een uiterst zeldzame vondst, werd de maaginhoud van Borealopelta bewaard samen met zijn lichaam, wat een belangrijke aanwijzing geeft over hoe het daar is gekomen.
Paleobotanicus David Greenwood onderzocht Borealopelta’s wonderbaarlijk gefossiliseerde laatste maaltijd en ontdekte twijgen en varens. Ongelooflijk genoeg bleken de twijgen midden in de groei te zijn, wat erop wijst dat ze werden gegeten tijdens het natte seizoen, wanneer extreme stormen en plotselinge overstromingen een echt probleem zouden zijn geweest. Op de kustvlakten waar Borealopelta leefde, zou een snelle stijging van het waterniveau hem hebben kunnen overvallen – en Borealopelta was niet gebouwd om te zwemmen.
MEER:
100 miljoen jaar geleden was Alberta een reusachtige zee, omringd door tropische bossen
“Vernietiger van scheenbenen” – een nieuw ontdekte dinosaurus kan zijn pantser voor meer dan verdediging hebben gebruikt
Een fossiel van miljoenen jaren oud ontleden
Borealopelta is in ongelooflijk detail bewaard gebleven
Als Borealopelta verdronk in een stortvloed die het wegspoelde, hoe kwam het dan ondersteboven op de zeebodem te liggen?
Henderson en Brown gingen terug naar de archieven om te zien in welke positie andere gepantserde dinosaurusfossielen in Alberta werden gevonden, en ontdekten dat ongeveer 70 procent van deze dinosaurussen ook op hun rug werden gevonden.
“Naarmate ze begonnen te rotten,” redeneert Brown, “bouwden gassen zich op in de lichaamsholte.” In het water, was de rest eenvoudige fysica. “Dat opgeblazen lichaam, met de zachte buik en dichte rug, zorgt ervoor dat het omslaat,” zegt Henderson. “Zijn armen en benen steken in de lucht.”
Met zijn stijve ledematen die als zeilen fungeerden, zou Borealopelta de wind hebben gevangen en letterlijk de zee zijn uitgevaren, een heel eind in open water reizend. Dan, zegt Henderson, “gaat het knallen … en het gaat naar beneden als een steen.” Borealopelta zou de zeebodem met kracht hebben geraakt en zich hebben begraven in sediment dat door de inslag werd verstoord – de sleutel tot de ongelooflijke conservering van het fossiel.
Door een chemische reactie zou dit sediment een natuurlijk beton hebben gevormd, dat het lichaam in zijn eigen sarcofaag conserveerde. Henderson en Brown vermoeden dat dit de manier is waarop Borealopelta werd beschermd tegen immense druk en verval.
Veilig in deze natuurlijke tijdscapsule wachtte de nodosaurus 110 miljoen jaar tot op een noodlottige dag, toen een mijnwerker in Alberta op een wonderbaarlijke vondst stuitte en de mysteries van Borealopelta werden opgegraven.
Bekijk Dinosaur Cold Case op The Nature of Things.