Wat is een xenotransplantatie?
Een xenotransplantatie is een transplantatie tussen soorten. Getransplanteerde organen worden transplantaten genoemd; een xenotransplantaat is dus een orgaan dat van de ene op de andere soort wordt getransplanteerd.
Wat is een soort?
De grens die een soort definieert, is of voortplanting mogelijk is. Een hond en een varken kunnen niet paren en met succes nakomelingen voortbrengen, daarom zijn ze een verschillende soort en een transplantatie van de een naar de ander zou een xenotransplantatie worden genoemd.
Een collie en een labrador retriever kunnen paren en nakomelingen voortbrengen, daarom zijn ze dezelfde soort en een transplantatie van de een naar de ander zou geen xenotransplantatie worden genoemd.
Een transplantatie tussen twee genetisch verschillende leden van dezelfde soort wordt een allotransplantatie genoemd. Een transplantatie tussen leden van dezelfde soort die genetisch identiek zijn (inteeltdieren of eeneiige tweelingen) wordt een isotransplantatie genoemd. En een transplantatie van één persoon naar zichzelf (bijvoorbeeld het verplaatsen van bot van de heup naar de rug om een gebroken wervel te herstellen) wordt een autotransplantatie genoemd.
Welk onderzoek wordt er op dit gebied gedaan?
Over de hele wereld wordt uitgebreid onderzoek gedaan naar xenotransplantatie. Met deNIH gopher-zoekmachine kunt u de bijzonderheden te weten komen over alle xenograft-projecten die momenteel door het National Institute of Health worden gefinancierd. Er waren twee xenograft-projecten die in 1994 werden gefinancierd en vier het jaar daarvoor. Daarnaast wordt er in het buitenland gewerkt, vooral in Groot-Brittannië, en bij particuliere bedrijven in de Verenigde Staten.
Welke xenotransplantaties zijn er gedaan?
Er zijn in de loop der jaren slechts enkele pogingen tot menselijke xenotransplantatie gedaan, maar er zijn momenteel geen menselijke xenotransplantatieprojecten van vaste organen goedgekeurd door de FDA. “Baby Fae”, een kind geboren met een misvormd hart overleefde voor een korte periode met een bavianenhart. Twee mannen werden getransplanteerd met levers van bavianen aan de Universiteit van Pittsburgh. Deze patiënten leefden enkele weken. En eind 1995 werd een man met AIDS getransplanteerd met het beenmerg van een baviaan. Hij leeft nog steeds en het gaat goed met hem op 1 april 1996, maar er is nog geen bewijs dat de bavianencellen zijn immuunsysteem helpen.
Werken xenograften?
Momenteel zijn xenograften niet erg succesvol in vergelijking met allograften. Het tekort aan organen heeft er echter toe geleid dat het onderzoek op dit gebied wordt voortgezet. Duizenden mensen sterven jaarlijks door het tekort aan menselijke organen.
Wat zijn de problemen met xenograften?
Evenals bij allografts is het afstotingsprobleem het grootste probleem. Mensen hebben “natuurlijke antilichamen” die in het bloed circuleren en onmiddellijk afstoting veroorzaken wanneer organen van sommige soorten worden getransplanteerd (bijvoorbeeld varkensorganen). Ook wordt bij transplantatie van varkensorganen in primaten een systeem van eiwitten in het lichaam geactiveerd dat “complement” wordt genoemd, hetgeen tot ernstige systemische toxiciteit leidt. Dit kan komen doordat het complementreguleringssysteem van de primaten het varkenscomplement niet herkent. Genetische ingenieurs proberen dit probleem te omzeilen door varkens genetisch zo te modificeren dat zij enkele complementregulerende proteïnen op hun cellen hebben.
Zullen xenotransplantaties ooit gemeengoed worden?
Er is geen manier om deze vraag te beantwoorden omdat er op dit ogenblik te veel wetenschappelijke hinderpalen zijn om niet te weten of xenotransplantaties ooit goed zullen kunnen werken. Sommige wetenschappers en transplantatiechirurgen zijn zeer optimistisch dat xenotransplantaties “net om de hoek” liggen, terwijl anderen denken dat het nooit een succesvolle techniek zal worden.
Wat zijn de ethische aspecten van het gebruik van dierlijke organen om mensenlevens te redden?
Dierlijke weefsels worden al tientallen jaren gebruikt als transplantaten voor mensen. Hartkleppen van varkens zijn met groot succes gebruikt om beschadigde hartkleppen bij mensen te vervangen. Bloedvaten van koeien werden gebruikt om beschadigde bloedvaten bij mensen te vervangen voordat synthetische materialen zoals Dacron en Goretex werden ontwikkeld.
Er zijn twee belangrijke ethische bezwaren tegen xenotransplantatie: de vrees dat xenotransplantatie virussen in de menselijke populatie zal introduceren en de vrees dat dieren dezelfde “rechten” hebben als mensen en daarom niet ter dood mogen worden gebracht, zelfs niet als daarmee mensenlevens worden gered.
Over de eerste vraag wordt momenteel heftig gedebatteerd. Niemand weet of transplantatie van dierlijke organen in mensen kan leiden tot de uitbraak van een dierlijk virus in de menselijke soort. Beroemde autoriteiten op het gebied van de virologie zijn bezorgd over de mogelijkheid, maar niemand weet echt of het waarschijnlijk is of niet, en veel wetenschappers achten het zeer onwaarschijnlijk. Het National Institutes of Health bestudeert momenteel het onderwerp en zou op een gegeven moment met richtlijnen of een rapport moeten komen. De grootste zorg is het gebruik van primatenorganen, varkensorganen zouden een veel minder grote bedreiging moeten vormen.
Wat betreft de bezorgdheid over de “rechten” van dieren: hoewel kleine groepen mensen zich al tientallen jaren ergeren aan serieuze onderzoekers in dit land en Europa, wordt deze oppositie over het algemeen beschouwd als buitengewoon naïef. Het is een feit dat onze maatschappij waarde hecht aan het menselijk leven en dat wij gewoonten en wetten hebben om de mens te beschermen. Wij eten echter dieren als voedsel en gebruiken hun huiden en andere producten voor ons schoeisel en onze warmte. Het lijkt volkomen in overeenstemming met deze gewoonten en overtuigingen om een varkenslever te gebruiken om het leven van een mens te redden. Over primaten wordt heftiger gediscussieerd, omdat het intelligentieniveau van sommige apen dat van sommige mensen evenaart. Primaten zijn echter sowieso niet ideaal als donor om andere redenen, waaronder de kleine worpgrootte, de lange latentietijd voordat zwangerschap mogelijk is, en de hoge frequentie van virale infectie bij primaten. Daarom concentreren de meeste xenotransplantatie onderzoekers zich op andere dieren dan primaten.
Waar kan ik meer te weten komen over xenotransplantaties?
“The Why Files” website heeft een informatief artikel over xenotransplantatie getiteld “An answer to the Transplant-Organ Shortage”.
Zie ook de FDA (Federal Drug Administration, USA) 9/20/96 Fact Sheet on Xenotransplantation, en “Organ Transplants from Animals: Examining the Possibilities”.