© American Chemical Society (A Britannica Publishing Partner)Bekijk alle video’s bij dit artikel
Pigment, een van een groep verbindingen die intens gekleurd zijn en worden gebruikt om andere materialen te kleuren.
Pigmenten zijn onoplosbaar en worden niet als oplossing aangebracht, maar als fijngemalen vaste deeltjes vermengd met een vloeistof. In het algemeen worden dezelfde pigmenten gebruikt in verven op olie- en waterbasis, drukinkten en kunststoffen. Pigmenten kunnen organisch (d.w.z. koolstofhoudend) of anorganisch zijn. De meeste anorganische pigmenten zijn helderder en gaan langer mee dan organische. Organische pigmenten uit natuurlijke bronnen worden al eeuwenlang gebruikt, maar de meeste pigmenten die tegenwoordig worden gebruikt, zijn anorganisch of synthetisch organisch. Synthetische organische pigmenten zijn afkomstig van koolteer en andere petrochemische stoffen. Anorganische pigmenten worden gemaakt door betrekkelijk eenvoudige chemische reacties – met name oxidatie – of komen van nature voor als aardmetalen.
Onder de anorganische pigmenten vallen de witte dekkende pigmenten die worden gebruikt om de verf dekkend te maken en andere kleuren lichter te maken. Het belangrijkste lid van deze klasse is titaniumdioxide. Witte extenderpigmenten worden aan verf toegevoegd om de kostprijs ervan te verminderen of de eigenschappen ervan te verbeteren. Tot deze klasse behoren calciumcarbonaat, calciumsulfaat, kiezelgoer (de overblijfselen van mariene organismen) en porseleinaarde. Zwarte pigmenten worden voornamelijk gemaakt van koolstofdeeltjes. Carbon black bijvoorbeeld wordt gebruikt om drukinkten zwart te kleuren. IJzeroxide aardpigmenten leveren oker (geelbruin), siennas (oranjebruin) en umbers (bruin) op. Bepaalde chroomverbindingen worden gebruikt om chroomgeel, -oranje en -groen te verkrijgen, terwijl verschillende cadmiumverbindingen briljante gelen, sinaasappelen en roden opleveren. IJzer- of Pruisisch blauw en ultramarijn blauw zijn de meest gebruikte blauwe pigmenten en zijn beide van anorganische oorsprong.
Voor het grootste deel worden organische pigmenten tegenwoordig gesynthetiseerd uit aromatische koolwaterstoffen. Dit zijn verbindingen met structuren van koolstofatomen met daaraan waterstofatomen die in gesloten ringen worden gevormd. Tot de organische pigmenten behoren azopigmenten, die een stikstofgroep bevatten; zij vormen de meeste organische rode, oranje en gele pigmenten. Koperftalocyaninen leveren briljante, sterke blauwen en groenen die ongewoon kleurvast zijn voor organische kleuren. Sommige pigmenten, zoals fluorescerende, zijn gewoon kleurstoffen die door een chemische reactie onoplosbaar zijn gemaakt.