We hebben de foto’s allemaal gezien: vogels die nestelen in stapels afval langs de kust, vissen die dodelijk verstrikt raken in weggegooide netten, en enorme mozaïeken van afval die in de oceaan drijven. Nog verontrustender is dat wat we op deze aangrijpende beelden zien, slechts een deel van het probleem is. Ongeveer de helft van alle plasticvervuiling bevindt zich onder het oceaanoppervlak, veel ervan in de vorm van microplastics die zo klein zijn dat we ze misschien nooit helemaal kunnen opruimen.
Om de enorme omvang van de oceaanvervuilingscrisis te doorbreken, is één benadering om je te richten op iets herkenbaars binnen deze beelden van afval. Identificeer iets dat je persoonlijk hebt gebruikt en dat in de oceaan terecht kan zijn gekomen – een waterfles misschien. Zoek er een op een foto en vraag je af hoe het daar terecht is gekomen?
Plastic is een door mensen gemaakt, synthetisch materiaal dat meer dan honderd jaar geleden voor het eerst werd ontdekt, maar pas in de jaren vijftig in de openbaarheid kwam. Hoewel plastic momenteel een grote boosdoener is in de oceaanvervuiling, is het niet per definitie slecht voor mens of milieu. In een rapport van de Verenigde Naties (VN) over de bestrijding van de negatieve effecten van plastic, erkende Erik Solheim, hoofd van het VN-milieuprogramma, zelfs dat plastic in feite een “wondermateriaal” is.”
“Dankzij plastic zijn er talloze levens gered in de gezondheidssector, is de groei van schone energie uit windturbines en zonnepanelen enorm vergemakkelijkt, en is veilige voedselopslag gerevolutioneerd,” schreef Solheim in zijn inleiding. Toch zijn plastic flessen een van de meest voorkomende items binnen het zeevervuil. Dus hoe is zo’n veelbelovend materiaal een symbool geworden van menselijke milieuvervuiling?
Plastic flessen zijn eenmalig te gebruiken plastic, een product dat is ontworpen om slechts eenmaal te worden gebruikt en daarna te worden weggegooid. Kunststoffen voor eenmalig gebruik omvatten ook plastic verpakkingen, bijvoorbeeld van vlees en verse producten, die verantwoordelijk zijn voor bijna de helft van alle plasticvervuiling. Dit soort plastic producten onderscheidt zich van plastic producten voor meervoudig gebruik, die de oceaan ook kunnen vervuilen, maar die zich door hun meervoudig gebruik minder vaak ophopen.
Hervulbare flessen kunnen bijvoorbeeld water opslaan op een manier die niet het herhaalde afval van een plastic waterfles voor eenmalig gebruik oplevert. Hervulbare flessen kunnen van vele materialen worden gemaakt, waaronder plastic, maar gaan veel langer mee dan een fles voor eenmalig gebruik en kunnen worden gerecycled wanneer ze oud of beschadigd zijn. Voor beide soorten flessen geldt dat de manier waarop ze worden weggegooid bepalend is voor hun uiteindelijke rustplaats en of ze de oceaan gaan vervuilen.
Een plastic waterfles voor eenmalig gebruik is gefabriceerd, gevuld met water, en waarschijnlijk naar een winkel vervoerd, waar hij op een plank stond te wachten op een dorstige koper. Velen van ons drinken gedurende een gemiddelde dag, week of maand meerdere malen uit plastic flessen. Als we er eenmaal klaar mee zijn, hebben we de keuze waar we die fles laten:
- Recyclingbak: Flessen die bestemd zijn voor recycling, zullen in hun huidige vorm waarschijnlijk niet in de oceaan terechtkomen, tenzij ze verkeerd worden beheerd of tijdens het vervoer naar een verwerkingsbedrijf verloren gaan. Als gevolg van recente beperkingen in de manier waarop recyclebare materialen internationaal worden overgebracht en geaccepteerd voor verwerking, zullen veel van deze flessen helaas eerder op stortplaatsen terechtkomen dan in recyclingfaciliteiten.
- Afvalbak: Deze flessen zullen waarschijnlijk ook niet, in hun huidige vorm, in de oceaan terechtkomen. Echter, in gebieden over de hele wereld met een slechte afvalverwerking of een gebrek aan goed afgesloten stortplaatsen, als een fles afbreekt in microplastic deeltjes na verloop van tijd, kunnen sommige deeltjes sijpelen in de bodem en uiteindelijk hun weg naar onze waterwegen, uiteindelijk het invoeren en vervuilen van de oceaan.
- Zwerfvuil: Deze flessen kunnen heel goed door de wind, stormwater, of andere processen naar riolen, rivieren, meren, en andere waterwegen worden gedragen die uiteindelijk de fles in de oceaan kunnen deponeren.
Multi-gebruik plastic flessen worden geconfronteerd met deze dezelfde paden aan het einde van hun leven – maar natuurlijk gebeurt dit veel minder vaak, omdat ze vele malen kunnen worden gebruikt.
National Geographic Explorer Heather J. Koldewey werkt om gemeenschappen over de hele wereld in staat te stellen deel te nemen aan het oplossen van de oceaanvervuilingscrisis door plastic flessen voor eenmalig gebruik via incrementele individuele acties – inclusief een campagne genaamd One Less, die mensen aanmoedigt om helemaal te stoppen met het gebruik van plastic waterflessen voor eenmalig gebruik. One Less is momenteel gevestigd in en gericht op Londen, Engeland en zijn inwoners, maar iedereen kan de keuze maken om één fles voor eenmalig gebruik minder te gebruiken.
Eenmaal in de oceaan beweegt een fles voor eenmalig of meermalig gebruik mee met de wind en de zeestromingen, terwijl hij aan de elementen wordt blootgesteld. Plastics kunnen honderden jaren nodig hebben om af te breken tot microplastic, waardoor ze ruim de tijd hebben om de zeeën te bevaren. Na een bepaalde tijd zal veel van het afval van de kust in een oceanische gyre terecht zijn gekomen – een groot systeem van draaiende stromingen. De Pacific Garbage Patch, een alom bekend icoon van oceaanvervuiling, bevindt zich binnen een van deze gyres.
National Geographic Explorer Jenna Romness Jambeck heeft de beweging van plastic in dergelijke oceaan gyres beschreven. Haar werk heeft invloed gehad op getuigenissen voor het Amerikaanse Congres en heeft geleid tot discussie in de VN over beleid dat kan helpen de crisis rond het afval op zee te beperken. Ze heeft ook meegewerkt aan de ontwikkeling van een app om het publiek aan te moedigen mee te werken aan het identificeren en opruimen van afval op zee, waaronder plastic, waardoor citizen-science oplossingen aan de basis mogelijk worden.
Specifiek heeft Jambeck onderzoeksresultaten gepubliceerd in het tijdschrift Science die details verschaffen over de hoeveelheid plastic die in de oceaan terechtkomt. Jambeck merkte in deze publicatie op dat de kwaliteit van het afvalbeheer in een land van grote invloed is op de bijdrage van dat land aan de verontreiniging van de zee. Als onmiddellijke actie om de vervuiling van de zee tegen te gaan, stellen Jambeck en haar collega’s voor dat geïndustrialiseerde landen het groeiende gebruik van plastic voor eenmalig gebruik aanpakken. Volgens een VN-rapport uit 2018 hebben zestig landen dergelijke regelgeving aangenomen om het gebruik van plastic tassen en producten van piepschuim (meestal piepschuim genoemd) aan banden te leggen.