Denk aan Galapagos en wat komt er in je op? De overvloedige vogelpopulatie, de speelse zeeleeuwen, Charles Darwin, die op deze dag in 1809 werd geboren, en de zoete tonen van David Attenborough, die deze wonderbaarlijke archipel ongetwijfeld bij u in de huiskamer heeft gebracht? Minstens één van die dingen, waarschijnlijk.
Maar er is nog een andere kant van de Galapagos die u misschien niet kent; een geheime, soms sinistere kant die net zo fascinerend is als de wilde dieren.
De heimelijke geschiedenis van de eilanden werd me vorig jaar onthuld tijdens een ontmoeting met de ervaren reisleider, Klaus Fielsch, een innemende, flapharige verhalenverteller die een groot deel van zijn leven heeft gewijd aan het bestuderen van de archipel.
De setting was perfect: de schemering in het Finch Bay Hotel op Santa Cruz eiland, naast de bar bij het zwembad, met uitzicht op het strand. Vogels kwetterden vanuit de mangroven, reigers stalkten de kust en bieren gleden naar beneden in de maat van de zon. Zelden had ik me meer tevreden gevoeld.
Het menselijke verhaal van de Galapagos, legde Klaus uit, begon niet met Charles Darwin, hoewel zijn bezoek in 1835 zeker geholpen heeft de eilanden op de kaart te zetten.
Nee. Tegen de tijd dat Darwin aankwam, was Galapagos al een jachtgebied voor Amerikaanse walvisvaarders, die niet alleen schepsels uit het water plukten, maar ook verantwoordelijk waren voor de decimering van de wilde dieren op het land.
“De walvisvaarders waren hier voor lange periodes en hadden voedsel nodig, dus jaagden ze op Galapagos-schildpadden,” vertelde Klaus me, met overdreven handbewegingen. “Schildpadden werden door zeelieden zeer gewaardeerd, omdat ze jaren in het ruim van een schip konden leven en op lange reizen vers vlees konden leveren.”
Ze waren ook gemakkelijk te vangen, dankzij hun ijzige tred.
Klaus legde uit hoe één noodlottige jacht in 1820 leidde tot de uitroeiing van schildpadden van het eiland Floreana. De hele populatie, zei hij, kwam om toen bemanningsleden van het noodlottige walvisjachtschip, Essex, het eiland in brand staken.
Maar de pyromanen kregen hun verdiende loon: na het verlaten van het smeulende eiland, een potvis scuttled hun schip, dwingende de bemanning om het schip te verlaten. Maandenlang dobberden de zeelieden hulpeloos rond in reddingsboten, verbrand door de zon en uitgehongerd, voordat ze overgingen tot kannibalisme om te overleven.
“Ze trokken strootjes om te zien wie voedsel werd voor de rest,” legde Klaus uit, op het puntje van zijn eigen stoel. “Daarna trokken ze strootjes om te beslissen wie die persoon zou doden.”
Van de 20 bemanningsleden overleefden er slechts acht. Ze werden gevonden, zei Klaus, voor de kust van Zuid-Amerika, krankzinnig en kauwend op menselijke botten. Hun verhaal inspireerde Herman Melville’s legendarische roman, Moby-Dick.
In 1832 werden de Galapagos geannexeerd door Ecuador, dat Floreana in een strafkolonie veranderde. De omstandigheden waren wreed, zei Klaus, en de bewakers ook; veel gevangenen kwamen om voordat de gevangenis uiteindelijk werd gesloten.
De volgende eeuw gebeurde er iets merkwaardigs: Duitse expats begonnen te arriveren op Floreana. Het begon met een excentrieke professor, Dr Friedrich Ritter, en zijn minnares, Dore Strauch, die naar de Galapagos vluchtten toen Hitler aan de macht kwam. Ze konden nauwelijks verder weg zijn van Duitsland, dat was het idee.
Het paar leefde volgens de strikte, Nietzscheaanse principes die Ritter hen had opgelegd. “Hij had een specifiek idee van hoe ze moesten leven,” zei Klaus, terwijl hij nog een slok bier nam. “Hij geloofde in nudisme, vegetarisme en kauwen.”
Obsessief kauwen – wat kauwen op voedsel betekent, maar ruiger klinkt – vernielde Ritter’s knarsen, zodat hij ze liet uittrekken en vervangen door een stalen kunstgebit voor hij Duitsland verliet. Hij zou een glimlach hebben gehad als de Bond schurk, Jaws, hoewel door alle accounts Ritter er niet een was voor een glimlach.
Het paar vestigde zich op Floreana en begon hun eigenaardige leven te documenteren in brieven, die ze naar een krant in Berlijn stuurden. Ze postten de brieven in een oude houten ton, die de walvisvaarders hadden omgebouwd tot een geïmproviseerde brievenbus; wanneer de schepen terugvoeren naar de VS, stopten ze in Floreana, leegden de ton en namen de brieven mee naar huis.
Ongelooflijk genoeg vonden de brieven van Ritter hun weg naar Berlijn. Nog ongelooflijker, de krant publiceerde ze. Ritter werd een sensatie, hoewel hij het niet wist.
Geïnspireerd door hun tandeloze landgenoot, trokken meer Duitsers naar Floreana. Heinz en Margaret Wittmer waren de volgende die aan wal gingen. Ze hoopten dat het tropische klimaat hun zieke zoon Harry, die door een wrede speling van het lot in de Galapagos verdronk, zou genezen.
Hot op hun hielen zat de zelfbenoemde barones Wager de Bosquet, een “flamboyante en slechtgehumeurde vrouw”, die, zei Klaus, zijn wenkbrauwen optrekkend, arriveerde met twee minnaars.
De barones eigende zich delen van Floreana toe en kondigde plannen aan om een vijfsterrenhotel op het eiland te bouwen. Ze begon ook Ritter’s brieven te onderscheppen en bewerkte ze om haar de ster te maken. De krant pikte het op.
Ritter beklaagde zich bij de gouverneur over haar gedrag, maar dat was zinloos: hij had zich door de barones laten verleiden en was als wasgoed in haar handen. Een moedeloze Ritter dreigde het heft in eigen hand te nemen.
“Om een lang verhaal kort te maken,” zei Klaus, met een pauze van een uitvoerder. “De barones en een van haar minnaars verdwenen. Ze zijn nooit meer teruggezien.”
Ritter had een motief, maar er was een twist: naar verluidt, begonnen de bezittingen van de vermiste vrouw op te duiken bij de Wittmer’s. Zilverwerk en een met ezelsoren versleten exemplaar van het Schilderij van Dorian Gray, zonder welke de barones nooit het huis verliet, waren op de een of andere manier in de handen van Margaret gevallen.
Toen een andere wending: Ritter stierf, plotseling, na naar verluidt het eten van slecht vlees. “Maar hij was vegetariër, weet je nog,” zei Klaus, suggestief. “Blijkbaar waren zijn laatste woorden: Dore, ik vervloek je met de laatste adem die ik heb. De plot werd dikker.
Er zijn nooit beschuldigingen tegen Margaretha of Dore ingebracht, maar de laatste bleef niet hangen: na de dood van Ritter keerde ze terug naar Duitsland, waar ze werd opgenomen in een psychiatrische inrichting.
“Tijdens de oorlog sloeg een bom op het instituut en doodde haar,” zei Klaus. “Het was een triest einde van een triest leven.” En Margaret? Ze bleef op de Galapagos tot haar dood in 2000. Als ze geheimen had, stierven ze met haar.
“Tot op de dag van vandaag blijft Floreana een mysterieus eiland,” besloot Klaus, voordat hij naar de sterrenhemel staarde en me welterusten wenste.
Echt een verhaaltje voor het slapen gaan.