De waarheid wordt vaak gerealiseerd door middel van evenwicht, gevonden in het midden tussen tegengestelde uitersten-een realiteit die Fromm omarmde bij het ontwikkelen van zijn theorie van het onbewuste. Fromm vermengde de ideeën van zowel Freud als Marx, en creëerde een compromis tussen de Freudiaanse nadruk op het onbewuste, biologische driften, onderdrukking, enz. (de overtuiging dat het karakter bepaald wordt door de biologie), en Marx’s overtuiging dat mensen een produkt zijn van hun maatschappij (in het bijzonder de economische systemen daarin).
Fromm’s theorie was echter niet slechts een afgeleide; hij voegde het revolutionaire concept van vrijheid toe aan deze deterministische systemen, en gaf mensen de mogelijkheid om de verschillende determinismen beschreven door Freud en Marx te overstijgen. Voor Fromm stond vrijheid centraal in de menselijke natuur.
Mensen proberen volgens Fromm feitelijk aan deze vrijheid te ontsnappen op de volgende manieren:
- Authoritarisme. Vrijheid, ondanks haar belofte van opwinding, is ook een eenzaam vooruitzicht; ware vrijheid wordt geassocieerd met het hebben van geen verplichtingen, en niets te verliezen – het wordt gekenmerkt door een diepe afgescheidenheid. Het is dan ook misschien niet verwonderlijk dat wij aan deze vrijheid trachten te ontsnappen door ons met anderen te versmelten. Een van de primitievere manieren waarop we dit doen is door deel uit te maken van een autoritair systeem, hetzij door ons eraan te onderwerpen (ons aan te sluiten bij een bestaande structuur) of door autoritair te worden (structuur op anderen toepassen). Welke methode je ook kiest, het resultaat is hetzelfde: je ontsnapt aan je eigen identiteit.
Fromm gebruikte de termen masochisme en sadisme om de extreme versies van autoritarisme aan te duiden, en merkte op dat de sadist, ongeacht zijn schijnbare macht, zich net zo gedwongen voelt om zijn rol te vervullen als de masochist, en dus niet vrij is om zijn daden te kiezen.
Authoritarisme is echter geenszins beperkt tot dictaturen en andere extreme voorbeelden; milde versies ervan zijn op veel plaatsen te vinden – denk bijvoorbeeld aan de relatie tussen studenten en professoren: Studenten zoeken structuur, en de professor houdt zich aan zijn aantekeningen. Hoe onschuldig en natuurlijk deze interactie ook mag lijken, voor de studenten is het een middel om geen verantwoordelijkheid te hoeven nemen voor hun leerproces, en voor de professor is het een manier om de echte, uitdagende en misschien controversiële kwesties van zijn vakgebied uit de weg te gaan.
- Destructiviteit. Autoritairen reageren op een pijnlijk bestaan door zichzelf uit te wissen via de systemen waarin zij leven; vernietigers daarentegen proberen de wereld om hen heen uit te wissen zodat deze geen pijn kan veroorzaken. Veel schijnbaar willekeurige daden van wreedheid, vandalisme, vernedering, misdaad, terrorisme, enzovoort, kunnen worden verklaard door deze manier van ontsnappen aan vrijheid.