Fonologie
De meeste woorden in de Hmong-Mien talen zijn eenlettergrepig. Voor de overgrote meerderheid van de woorden is de woordstructuur dus dezelfde als de lettergreepstructuur: CV(C)- d.w.z. een eerste medeklinker of medeklinkercluster gevolgd door een klinker, in sommige gevallen afgesloten door een laatste medeklinker. Elk woord heeft ook een kenmerkende toon, die evenzeer bijdraagt tot de identificatie van het woord als de medeklinkers en klinkers.
Alle Hmong-Mien talen zijn tonale talen, sommige met grote en complexe inventarissen van tonen. Vijf van de acht Shidongkou Hmu (“Zwarte Miao”) tonen bijvoorbeeld zijn vlakke tonen die op verschillende toonhoogten worden uitgesproken, een wereldrecord aantal verschillen in toonhoogteniveau. Longmo Bunu en Zongdi Hmong hebben elk 12 tooncontrasten, waaronder zowel niveau- als contourtonen (tonen die van toonhoogte veranderen), in vergelijking met de vier tonen van het Mandarijn-Chinees. De tonen in sommige Hmong-Mien talen worden gekenmerkt door stemkwaliteitsverschillen en toonhoogtecontrasten: het is niet ongebruikelijk dat bepaalde tonen “ademend” of “fluisterend” van kwaliteit zijn, en soms kan een toon worden gekenmerkt door een “krakende” stemkwaliteit (die kan worden benaderd door de toonhoogte van iemands stem te verlagen tot hij begint te breken).
Woorden in Hmongische talen hebben een grote verscheidenheid aan eerste medeklinkers. Medeklinkers worden op verschillende plaatsen in de mond gearticuleerd, waaronder de bekende klanken die vooraan in de mond met de lippen worden gemaakt (labiale medeklinkers), met de tong tegen of vlakbij de tanden (dentale/alveolaire medeklinkers), en met de achterkant van de tong tegen het zachte gehemelte (velaire medeklinkers). Deze drie soorten medeklinkers komen ook voor in het Engels /p/, /t/, en /k/. Hmongische talen hebben echter ook medeklinkerarticulaties die in het Engels niet voorkomen, waaronder een retroflexserie, waarbij de tongpunt naar achteren krult om contact te maken met de rand van het tandvlees achter de boventanden, en een uvulareserie, waarbij de tongpunt naar achteren krult om contact te maken met het zachte gehemelte op een punt achter het contactpunt voor een /k/. Bovendien bestaan er verschillende varianten van stopmedeklinkers, die gekenmerkt worden door een volledige blokkering van de luchtstroom uit de longen. Op elke plaats van articulatie, kan een stop medeklinker worden geproduceerd met of zonder stemhebbendheid (stemplooi trilling), zoals in de stemloze /p/ in het Engels pea versus de stemhebbende /b/ in het Engels bee, hoewel stemhebbende stops minder vaak voorkomen dan stemloze stops over de hele familie. Stops kunnen ook geproduceerd worden met of zonder duidelijke aspiratie (een luchtblaasje), zoals in de geaspireerde /ph/ in het Engels pot tegenover de niet-geaspireerde /p/ in het Engels spot. Stops kunnen ook prenasalized zijn. Dit levert een mogelijke vier-weg contrast op elke plaats van articulatie: bijvoorbeeld, /p/, /b/, /ph/, en /mp/. Er kan ook een drie-weg onderscheid zijn op elke articulatieplaats voor klanken die een kleine hoeveelheid lucht laten ontsnappen, zoals de fricatieven /s/, /z/, en /sh/. Nasale medeklinkers en /l/ komen vaak voor in paren die worden bepaald door de aan- of afwezigheid van stemplooitrilling, zoals /m/ en /m̥/ of /l/ en /l̥/. Tenslotte komen clusters van medeklinkers met /l/ en /j/ veel voor – bijvoorbeeld /pl/, /mpl/, /mphl/, /pj/, /mpj/, en /mphj/.
Wanneer lettergrepen in Hmongische talen eindigen op een medeklinker, eindigen ze op ofwel /n/ ofwel /ŋ/. Lettergrepen in Mienische talen, daarentegen, kunnen eindigen op een van de zes medeklinkers: /m/, /n/, /ŋ/, /p/, /t/, of /ʔ/. Het grote aantal mogelijke medeklinkers in de eindpositie lijkt overeen te komen met minder opties voor de beginmedeklinkers. De klinkersystemen in zowel Hmongische als Mienische talen omvatten zowel enkelvoudige klinkers als tweeklanken; Mienische talen kunnen ook een contrast hebben tussen korte en lange klinkers, zoals in het Mienische paar /dât/ ‘weven (doek)’ en /dâat/ ‘vleugel.’