“Het was extreem traumatisch en emotioneel,” zegt ze. Heel even lijkt ze op een volwassen versie van een van haar schilderijen. “
Ze was twee dagen in shock na het zien van Burtons film, die laat zien hoe haar toenmalige echtgenoot, Walter Keane, samenspande om met de eer van haar werk te gaan strijken en miljoenen verdiende voor het paar.
Het was een indrukwekkend eindspurt rond het kunstestablishment toen hij zijn eigen galerie opende en goedkope massareproducties van Keane-schilderijen verkocht in supermarkten en warenhuizen.
Margarets verbijsterende onthulling in 1970 dat zij de schepper was van de kritisch bekritiseerde maar publiekelijk aanbeden Keane-schilderijen leidde tot een vechtpartij in de rechtszaal, die niet alleen het onderwerp is van Burton’s “Big Eyes” maar ook van een nieuw boek, “Citizen Keane: The Big Lies Behind the Big Eyes,” gepubliceerd door het avant-garde imprint Feral House. De uitgaven hebben de belangstelling voor alles wat met Keane te maken heeft weer aangewakkerd.
“Big Eyes”-scenaristen Scott Alexander en Larry Karaszewski hopen dat de film het kunstestablishment ertoe aanzet het werk van Keane opnieuw te evalueren. Anderen, zoals Meg Cranston, voorzitster van de afdeling schone kunsten aan het Otis College of Art and Design in Los Angeles, zeggen dat dat nooit zal gebeuren. Keane, 87 jaar, schildert elke dag in haar atelier in Napa, onaangedaan door de discussie.
“Ik zat in de val, en ik wist niet hoe ik eruit moest komen,” zegt ze over die lang vervlogen dagen waarin van een vrouw werd verwacht dat ze passief was en deed wat haar partner haar opdroeg. “Het bleef maar erger worden.”
Haar enige redding was schilderen. Ze wist niet waarom ze grote ogen schilderde, maar ze kwam er uiteindelijk achter: Ze schilderde haar eigen gevoelens in die ogen.
“Nu probeer ik gelukkige kinderen en dieren te schilderen die samen spelen in paradijselijke taferelen, zoals hier in L.A., uit het raam kijkend,” zegt ze, de duisternis van zich afschuddend, haar stem muzikaal en zoet wordend. “Prachtig.”
In de bijna 50 jaar sinds Margaret de scheiding van Walter aanvroeg en hun huis in de North Beach buurt van San Francisco verliet voor Hawaii, beleefde ze een religieuze bekering. Ze zei dat het haar de kracht gaf om de leugen te onthullen die ze meer dan een decennium in het nauw gedreven had te vertellen.
Een fervent Jehova’s Getuige, Keane draagt een JW.org button op haar revers en spreekt met passie over de Schriften. De Bijbel, zegt ze, heeft iets tegen liegen.
“Ik wil nooit meer iets met liegen te maken hebben,” zegt ze, eraan toevoegend dat de waarheid haar uiteindelijk heeft verlost. “Ik voelde me erg schuldig dat ik het heb laten gebeuren, en natuurlijk heeft het Walter kapot gemaakt, en ik had dat kunnen stoppen als ik sterker was geweest.”
Zoals veel Hollywood-creaties is Burtons versie van Keane’s ongelukkigste dagen – in de film spelen Christoph Waltz als Walter en Amy Adams als Margaret – waarschijnlijk gezuiverd voor massaconsumptie, zegt Feral House-uitgever Adam Parfrey. In scherpe tegenstelling, “Citizen Keane,” die Parfrey samen met Cletus Nelson schreef, bevat een veel donkerder versie van de gebeurtenissen.
Parfrey’s verslag is gebaseerd op een verhaal dat hij schreef voor de San Diego Reader in de vroege jaren 1990, toen hij Walter ontmoette en interviewde, die wegkwijnde in een onverzorgde La Jolla bungalow, nog steeds bewerend dat hij de kunstenaar achter de grote ogen was.
“Hij had net zijn belachelijke autobiografie gepubliceerd,” herinnert Parfrey zich van Walter, die in 2000 op 85-jarige leeftijd in Encinitas in de vergetelheid stierf. “Het was absurd. Hij bleef zichzelf vergelijken met Michelangelo. Hij verdubbelde zijn hele leugen.”
Hij was bitter en wraakzuchtig als hij het over Margaret had, noemde haar een leugenaar en beweerde dat ze seks had gehad met een autohopper op hun trouwdag, zegt Parfrey. Walter roosterde Parfrey over zijn seksleven en gaf suggesties over hoe het te verbeteren.
“Hij was echt gek,” zegt Parfrey.
Het schaduwbestaan dat Margaret leidde als gevolg van Walter’s pesterijen wordt in de film uitgebeeld door shots van Adams die alleen schildert in een benauwde, met rook gevulde kamer, bang om de deur te openen, zelfs voor haar dochter Jane.
“Nu de wereld weet dat Margaret de schilderes is, geeft het de kunst meer integriteit,” zegt scenarioschrijver Alexander. “In hun hoogtijdagen werden de schilderijen toegeschreven aan Walter, die een grote, luide, mannelijke vent was met drank in zijn hand. De huilende kinderen leken niet van hem te komen.”
Voegt medeschrijver Karaszewski toe, die de film deze maand meenam naar de Art Basel-Miami Beach kunstbeurs: “Dat is wat het kitsch maakte.”
In het begin was Karaszewski nerveus om “Big Eyes” te presenteren in het bijzijn van zoveel smaakmakers, maar hij ontdekte al snel dat zijn angsten ongegrond waren.
“De lijnen tussen hoge kunst en lage kunst en kunst en commercie zijn aan flarden geblazen,” zegt hij. “Walter zou vandaag bijna volledig open kunnen zijn over zijn oplichterij. Hij zou kunnen zeggen: ‘Iemand anders maakt mijn schilderijen en ik signeer ze, dat is mijn kunst.’ In de Keane-galerie ging je niet naar buiten via de cadeauwinkel, je kwam erdoor naar binnen.”
Keane’s schilderijen zijn zo aantrekkelijk voor het publiek omdat ze zo “extravagant en unapologetically kitsch waren,” zegt Otis’ Cranston. “Haar schilderijen zijn gemakkelijk te begrijpen maar raken mensen op een manier die diepgaand is…. Ze is iets anders dan een groot schilder, maar ze is zeker een interessante en poëtische figuur.”
In de jaren vijftig, toen mensen overspoeld werden met strakke geometrische abstractie, misten velen het hart. Keane gaf het hen, zegt Cranston. “Kunstcritici waren niet geïnteresseerd in haar schilderijen omdat ze, naar hun maatstaven, formulaïsch waren.”
In de jaren zestig beschreef New York Times kunstcriticus John Canaday Keane schilderijen als “smakeloos hackwork,” maar dat weerhield de Keane legende er niet van te groeien. In 1984 noemde een schrijver van de Los Angeles Times Walter “een van de bekendste schilders van de eeuw,” eraan toevoegend dat de “spookachtige ogen van zijn schilderijen een handelsmerk blijven dat net zo universeel herkend wordt als de Campbell’s soepkinderen of de gouden bogen van McDonald’s.”
Wanneer het gaat om het werk van Margaret, zegt Parfrey, is het misschien het beste te begrijpen in een moderne context, waarin kunstenaars zoals de Noorse figuratieve schilder Odd Nerdrum kitsch vieren als een ereteken in plaats van een spottende laster.
“In sommige opzichten deed de hele low-brow beweging dat ook,” zegt Parfrey. “Kitsch werd gebruikt als een manier om mensen te beledigen, en dat is nog steeds zo, maar er kunnen verschillende interpretaties van zijn.”