Een belangrijk onderzoeksgebied zoekt naar betere manieren om kanker te diagnosticeren en te stadiëren, en om de prognose te voorspellen. Een prognose is de beste schatting van de arts over de gevolgen van kanker voor iemand en hoe de kanker zal reageren op een behandeling. Artsen en mensen met kanker zijn afhankelijk van informatie uit tests die worden gebruikt om kanker te diagnosticeren en de prognose ervan te voorspellen om beslissingen over behandeling en zorg te helpen nemen.
Onderzoekers bestuderen veel tests en hulpmiddelen om te helpen bij de diagnose, het stadium en de prognose van verschillende soorten kanker.
Tumormarkertests
Biomarkers zijn moleculen die in het lichaam aanwezig zijn en die kunnen worden gemeten in cellen, weefsel of vloeistoffen. Genen, chromosomen en eiwitten zijn allemaal biomarkers. Onderzoekers bestuderen verschillende biomarkers om na te gaan welke nuttig zijn bij het opsporen van kanker of het voorspellen van de prognose en de reactie op behandeling. Sommige biomarkers worden in abnormale hoeveelheden aangetroffen bij mensen met kanker. Een eiwit kan bijvoorbeeld in grotere hoeveelheden dan normaal worden aangetroffen, een chromosoom dat er zou moeten zijn ontbreekt of delen van een chromosoom zijn verplaatst naar een ander chromosoom (translocatie genoemd). Wanneer biomarkers worden gebruikt om meer over kanker te weten te komen of te begrijpen, worden ze ook tumormarkers genoemd.
Sommige tumormarkers zijn specifiek voor één soort kanker, terwijl andere betrekking hebben op meer dan één soort kanker. Meer dan 20 tumormarkers worden momenteel gebruikt om beslissingen over de behandeling van kanker te nemen. Niet iedereen met een bepaald soort kanker zal een hoog niveau van een tumormarker hebben die aan die kanker is gekoppeld. Van sommige soorten kanker zijn nog geen tumormarkers bekend. Om meer te weten te komen over kankertypes, verzamelen en bewaren onderzoekers weefselmonsters van kankertumoren. Dit wordt tumorbanking of biobanking genoemd. Het stelt onderzoekers in staat tumoren te bestuderen om te kijken naar genen, eiwitten en andere kenmerken die mogelijk kunnen worden gebruikt als tumormarkers.
De ontwikkeling van nieuwe tumormarkertests kan artsen helpen kanker eerder te vinden, de diagnose te verbeteren en de prognose te voorspellen. Tumormarkertests stellen artsen in staat kanker beter te begrijpen, bijvoorbeeld of de kans groter of kleiner is dat de kanker zich zal uitzaaien of hoe de kanker zal reageren op behandeling. Tumormarkertests helpen artsen bij het kiezen van een behandeling door doelwitten voor gerichte therapieën te identificeren. Tumormarkers kunnen ook worden gecontroleerd om te zien hoe goed een behandeling werkt. Tumormarkers en tumormarkertests maken deel uit van het groeiende veld van gepersonaliseerde geneeskunde.
Gene-based diagnostische tests
Gene-based tests vinden verschillen tussen normale genen en genen die in kankercellen zijn veranderd (gemuteerd). Genen zijn stukjes DNA die elke cel in uw lichaam vertellen wat te doen. Artsen kijken soms naar DNA, een heel gen of veel genen samen om te zien of er veranderingen zijn. Artsen kunnen genen die veranderd of gemuteerd zijn gebruiken als tumormarkers. Onderzoekers hebben een verband gelegd tussen sommige genetische veranderingen of mutaties en kanker, maar we beginnen nog maar net het volledige plaatje te ontrafelen van welke genen er al dan niet bij betrokken zijn. Zo worden mutaties in de BRCA1- en BRCA2-genen in verband gebracht met borstkanker en worden mutaties in het EGFR-gen in verband gebracht met sommige niet-kleincellige longkankers.
Microarray-analyse is een soort gen-gebaseerde test die onderzoekers in staat stelt om te kijken naar veel tot expressie komende genen samen. Deze test kan genen vinden die zijn in- of uitgeschakeld als gevolg van genmutaties of andere genetische veranderingen die gerelateerd kunnen zijn aan een bepaald type kanker. Het analyseren van veel genen op hetzelfde moment om te zien welke zijn ingeschakeld en welke zijn uitgeschakeld wordt gen expressie profilering genoemd. Nieuwe technologie, genaamd next generation sequencing (NGS), wordt de voorkeursmethode voor het opsporen van mutaties in meerdere genen op hetzelfde moment. NGS kan gefuseerde genen opsporen, die worden gevormd wanneer er een abnormale verplaatsing van delen van genen heeft plaatsgevonden. Gefuseerde genen kunnen leiden tot ongecontroleerde productie van een abnormaal eiwit, waardoor een kanker agressiever wordt. Deze afwijkingen zijn potentiële doelwitten voor nieuwe therapieën (doelgerichte therapieën).
Op termijn hopen onderzoekers dat meer en meer op genen gebaseerde diagnostische tests artsen zullen helpen de beste behandelingen voor specifieke kankers te identificeren en dat meer behandelingen zullen worden afgestemd op de kanker van elke persoon.
Vloeibare biopsie
Een vloeibare biopsie is een spannend alternatief voor een standaard biopsie.
Een vloeibare biopsie test het bloed of een andere lichaamsvloeistof op kanker. Er wordt gezocht naar kankercellen, stukjes tumor-DNA (circulerend tumor-DNA genoemd) en andere stoffen die door de tumor worden afgegeven. De test kan worden gedaan op een bloedmonster dat tijdens een bloedonderzoek wordt afgenomen.
Bij een standaardbiopsie verwijdert een arts weefsel uit het lichaam met een procedure die meestal een naaldbiopsie omvat, maar ook een operatie kan inhouden. Artsen bevelen vervolgens behandelingen aan op basis van wat dit weefselmonster hen vertelt over de kanker, hoe agressief deze is en welke genen gemuteerd zijn.
Onderzoekers willen erachter komen of het gebruik van een vloeibare biopsie kanker net zo goed kan vinden als een standaardbiopsie doet. Zelfs als het kan, zal een standaard biopsie waarschijnlijk nog steeds worden gebruikt voor de meeste mensen, omdat het artsen veel nuttige informatie geeft over de kanker.
Een vloeibare biopsie kan een goede optie zijn voor iemand die niet goed genoeg is om een standaard biopsie te ondergaan. Een vloeibare biopsie kan ook worden gebruikt als er niet genoeg weefsel is om weg te nemen en te testen of als de tumor op een plaats zit die een standaardbiopsie moeilijk maakt om te doen. Een mogelijk voordeel van een vloeistofbiopsie kan zijn dat deze informatie over de tumor kan opleveren die een standaardbiopsie niet kan opleveren. Bij een standaardbiopsie wordt slechts een klein stukje van de tumor verwijderd en onderzocht, zodat dit misschien niet alle afwijkingen weergeeft die in de kanker aanwezig zijn. Kankercellen, tumor-DNA en andere stoffen die vrijkomen uit de tumor en die circuleren en detecteerbaar zijn in het bloed, kunnen extra informatie bevatten die niet kan worden verzameld uit het weefselmonster. Deze informatie kan helpen genmutaties te vinden, de prognose te voorspellen en een betere behandeling te plannen.
Tumoren kunnen nieuwe genetische veranderingen en mutaties ontwikkelen naarmate ze groeien en zich verspreiden. Vloeibare biopsieën worden nuttig bij het opsporen van nieuwe mutaties die optreden bij mensen die niet meer reageren op de eerste gerichte therapie die is gegeven. Zij maken een nieuwe weefselbiopsie met meer invasieve procedures, zoals chirurgie, overbodig. Kennis van deze veranderingen kan leiden tot een beter begrip van waarom een behandeling niet langer werkt of een beter begrip van nieuwe mutaties om met een andere behandeling aan te pakken.
Een vloeibare biopsie kan het nuttigst zijn bij het zoeken naar kanker die is teruggekomen als onderdeel van follow-upzorg nadat de behandeling is beëindigd. Aangezien tumor-DNA mogelijk niet direct na de behandeling in het bloed wordt gevonden, is het het beste om een tijdje (zoals een paar maanden) na de behandeling op tumor-DNA te testen.
Robotische biopsie
Een robotbiopsie verwijdert cellen of weefsel om onder een microscoop te bekijken. Bij een robotbiopsie wordt gebruik gemaakt van robotchirurgie, die vaak via laparoscopie wordt uitgevoerd via 5 tot 6 kleine chirurgische sneden (incisies). Bij robotchirurgie zit de arts op een controlestation dicht bij de operatietafel, kijkt naar een monitor met live video en gebruikt bedieningselementen om 2 of 3 robotarmen te bewegen die zijn verbonden met chirurgische instrumenten waarmee weefsel wordt verwijderd.
Imagingtechnieken en -apparaten
Imagingtests, zoals röntgenstralen, MRI’s, echografie en CT-scans, zijn een veelgebruikte manier om veel ziekten, waaronder kanker, uit te sluiten of te bevestigen. Bij beeldvorming worden speciale machines en technieken gebruikt om beelden te maken van het inwendige van het lichaam om te zien of het normaal is en hoe goed het werkt. Beeldvorming is voor artsen een manier om de precieze plaats van kanker te bepalen en om te controleren of de kanker is uitgezaaid. Informatie uit beeldvormende tests wordt gebruikt om kanker te stadiëren en de behandeling te helpen plannen.
Onderzoekers ontwikkelen nieuwe beeldvormende tests en blijven de huidige beeldvormende tests bestuderen om te zien of ze betere manieren kunnen vinden om kanker te diagnosticeren, de prognose te voorspellen en de behandeling te plannen.
Virtuele endoscopie
Virtuele endoscopie is een beeldvormende test die gebruikmaakt van een CT-scan om beelden te maken van de binnenkant van een hol orgaan, zoals de darm. Een computer maakt uit verschillende beelden een 3D-beeld van het orgaan. Artsen kunnen dit 3D-beeld gebruiken om de binnenkant van een orgaan te bekijken, net zoals bij een gewone endoscopische procedure, maar zonder een endoscoop te hoeven inbrengen. Onderzoekers kijken naar virtuele endoscopie als een manier om colorectale en longkankers te diagnosticeren en te stadiëren.
Breast tomosynthesis
Breast tomosynthesis is een beeldvormende test vergelijkbaar met mammografie. Het maakt gebruik van een röntgenapparaat dat rond de borst beweegt en foto’s maakt. De foto’s kunnen op elkaar worden gestapeld tot een 3D-beeld van de borst om artsen te helpen borstkanker te vinden. Onderzoekers proberen uit te vinden of borsttomosynthese borstkanker beter kan opsporen dan mammografie.
Verbetering van nucleaire geneeskunde en andere beeldvormingstechnieken die momenteel worden gebruikt
Onderzoekers kijken naar manieren om de huidige beeldvormingstests beter te maken. Ze proberen bijvoorbeeld spiraalvormige (multi-slice) CT-scanners sneller te laten werken en de kwaliteit van de beelden te verbeteren om meer details te geven.
Nucleaire geneeskunde-beeldvormingstests kijken naar veranderingen in moleculen in het lichaam om kanker te helpen diagnosticeren. Het is een vorm van medische beeldvorming waarbij radiofarmaca worden gebruikt om organen en weefsels te bekijken en te zien hoe goed ze werken. Enkele beeldvormingstests voor nucleaire geneeskunde die onderzoekers proberen te verbeteren zijn positronemissietomografie (PET) en single foton emissie computertomografie (SPECT). Beide maken gebruik van radiofarmaceutica en een scanapparaat om informatie over moleculen in het lichaam te verzamelen. Een computer gebruikt deze informatie om beelden te maken.
PET-scans helpen kanker te vinden door te meten hoeveel suiker (gekoppeld aan een radiofarmaceuticum) door cellen wordt geabsorbeerd. Kankercellen absorberen meer suikermoleculen dan normale cellen, en doen dat ook sneller dan normale cellen. Door onderzoek worden PET-scans steeds beter in het vinden van kleinere en langzamer groeiende kankersoorten.
SPECT is een beeldvormende test die meestal wordt gebruikt om te zien hoe het bloed stroomt, met name in het hart en de hersenen. Onderzoekers onderzoeken hoe SPECT nuttig kan zijn bij het opsporen van bepaalde soorten kanker. Voor een SPECT worden antilichamen (gekoppeld aan een radiofarmacon) die kankercellen opsporen en eraan kleven, ingespoten, ingeslikt of geïnhaleerd. Vervolgens kan een SPECT-scan worden gemaakt om de radioactieve stof op te sporen en aan te tonen waar de tumor zich bevindt.
Lagere stralingsdoses
Veel beeldvormende tests, zoals CT-scans en röntgenstralen, gebruiken straling. Beeldvormingsapparaten die hoge doses straling gebruiken, zoals CT-scans en beeldvormingstests voor nucleaire geneeskunde, worden vaker gebruikt dan in het verleden. Daarom proberen onderzoekers betere richtlijnen te ontwikkelen om mensen te beschermen tegen medische straling, zoals:
- deze tests alleen gebruiken als ze absoluut nodig zijn
- andere tests gebruiken die geen straling afgeven (zoals echografie) wanneer mogelijk
- stralingsdoses afstemmen op elke persoon op basis van hun grootte, zodat zo weinig mogelijk straling wordt gebruikt (dit is vooral belangrijk voor kinderen)
- bijhouden aan hoeveel medische straling u gedurende uw leven wordt blootgesteld
- beter controleren hoeveel straling de machines afgeven
Onderzoekers denken dat deze richtlijnen zullen helpen ervoor te zorgen dat u het voordeel hebt van tests die medische straling gebruiken wanneer u ze nodig hebt, maar met zo weinig mogelijk risico.