Wstęp – Rozmieszczenie – Systematyka – Opis – Zwyczaje i siedliska – Badania i wykrywanie – Zarządzanie – Wybrane referencje
Pająk domowy południowy (ryc. 1-4), Kukulcania hibernalis (Hentz 1842), jest pajęczakiem rzucającym się w oczy na Florydzie ze względu na stosunkowo duże rozmiary i charakterystyczną płaską, splątaną sieć. Jest pospolity na całej Florydzie i w dużej części południowych Stanów Zjednoczonych na terenach zamieszkałych przez ludzi. Jako grupa, pająki filistratydowe znane są jako pająki szczelinowe, a ten gatunek jest czasami określany jako południowy pająk szczelinowy.
Mężczyźni tego gatunku są często mylone z osławionym brązowym pająkiem pustelnikiem, Loxosceles reclusa Gertsch i Mulaik, z powodu ich koloru i ogólnego kształtu. Południowe pająki domowe nie są znane z niebezpiecznych ukąszeń. Jednak dwa przypadki ukąszenia podobno spowodowały u ofiar ból i opuchliznę trwającą do dwóch dni.
Figura 1. Pająk domowy południowy, Kukulcania hibernalis Hentz. Fot. Edward L. Manigault, Clemson University; www.insectimages.org.
Rozmieszczenie (Back to Top)
Ten gatunek jest pospolity na całej Florydzie i dużej części południowych Stanów Zjednoczonych na obszarach zamieszkałych przez ludzi.
Systematyka (Back to Top)
Pająk domowy południowy został opisany w rodzaju Filistata, ale później został umieszczony w rodzaju Kukulcania (Lehtinen 1967). Filistatidae są spokrewnione z grupą prymitywnych Araneomorphae, które wspólnie znane są jako Haplogynae. Grupa ta obejmuje inne pająki, które czasami mogą występować w domach, takie jak pająki piwniczne (Pholcidae), pająki plujki (Scytodidae), a także brązowe rogacze i ich krewniacy (Sicariidae).
Opis (Back to Top)
Kukulcania hibernalis jest gatunkiem, który wykazuje duży stopień dymorfizmu płciowego. Samice są szare jak węgiel drzewny i mają od 13 do 19 mm długości. Samice często mają ciemne plamy na karapaksie. Odwłok jest wydłużony, jajowaty, czasami może być znacznie powiększony, np. po żerowaniu lub gdy samica jest brzemienna. Samiec pająka ma długość od 9 do 10 mm, kolor od khaki do bursztynowego, długie, smukłe nogi i paliczki (ich dystalne segmenty zaginają się do tyłu wzdłuż segmentów proksymalnych). Samce mają również brązową pręgę od tyłu za wyrostkiem ocznym, która szybko się zwęża i obejmuje tylko bruzdę piersiową. Znamię skrzypiec u pustelnika brunatnego jest wyraźnie szersze i ciągnie się aż do tylnej krawędzi karapaksu. Również samce Kukulcania hibernalis są ogólnie większe niż Loxosceles reclusa, mają znacznie dłuższe nogi i palpi, i mają osiem oczu zgrupowanych razem na podwyższonym występie, a nie sześć oczu w trzech parach posiadanych przez Loxosceles reclusa.
Pająki z rodziny Filistatidae mają struktury zwane cribellum (płytka produkująca jedwab, znajdująca się przed spinneretami) i calamistrum (rząd wyspecjalizowanych włosków na 4. śródstopiu, służących do wyciągania jedwabiu z cribellum). Jedwab ma właściwości podobne do rzepa, ponieważ łatwo przyczepia się do elementów wystających na innych stawonogach, takich jak pazury, wędzidła, kolce i teksturowany integument. Gdy jest przędzony w arkusze, stanowi skuteczną pułapkę na owadzie ofiary. Samiec ma te struktury zredukowane lub nie ma ich wcale, ponieważ w stadium dorosłym tworzy sieć.
Ryc. 2. Widok z boku samicy południowego pająka domowego, Kukulcania hibernalis Hentz. Fotografia autorstwa G. B. Edwardsa, Wydział Przemysłu Roślinnego.
Rysunek 3. Widok boczny samca południowego pająka domowego, Kukulcania hibernalis Hentz, pokazujący wydłużone palpi (strzałka). Fotografia autorstwa G. B. Edwardsa, Wydział Przemysłu Roślinnego.
Figura 4. Widok grzbietowy samca południowego pająka domowego, Kukulcania hibernalis Hentz. Porównaj z widokiem grzbietowym samicy brązowego pająka pustelnika, Loxosceles reclusa Gertsch i Mulaik. Fotografia Jeffrey Lotz, Wydział Przemysłu Roślinnego.
Ryc. 5. Samica brown recluse spider, Loxosceles reclusa Gertsch and Mulaik, widok grzbietowy do porównania z widokiem grzbietowym samca southern house spider, Kukulcania hibernalis Hentz. Zdjęcie Jeffrey Lotz, Wydział Przemysłu Roślinnego.
Habits and Habitats (Back to Top)
Pająk domowy południowy jest częściowo związany z przestrzeniami w murze budynków; szczególnie z ciemnymi wnękami parapetów, okiennic i nawisów. Samice i osobniki młodociane tworzą wyspecjalizowane pajęczyny (rys. 6), które sporadycznie można znaleźć pod korą drzew, ale często widuje się je na domach, stodołach, mostach i innych konstrukcjach wykonanych przez człowieka. Tutaj pająk szuka osłoniętej szczeliny na gniazdo, wokół którego na przyległym podłożu tworzy charakterystyczną pajęczynę. Pod mikroskopem jedwab tej pajęczyny wydaje się być „wełnisty”, co jest efektem działania kalamistrum wyciągającego jedwab z cribellum. W sieci tej brak jest lepkich kropel, które są charakterystyczne dla splotów uwięzionych w sieciach niektórych innych rodzin pająków. W przypadku Kukulcania hibernalis to raczej sama struktura pajęczyny odpowiada za uwięzienie ofiary. Samce nie budują sieci, ale zamiast tego wędrują w poszukiwaniu samic w celu odbycia godów. Samice składają około 200 jaj, które są luźno owinięte w jedwabistą kulę o średnicy około 15 mm i są trzymane z samicą w jej gnieździe. Na Florydzie, wszystkie etapy rozwoju wydają się być obecne przez cały rok. Samice mogą żyć do ośmiu lat (Kaston 1972).
Ryc. 6. Pajęczyna południowego pająka domowego, Kukulcania hibernalis Hentz. Fotografia autorstwa G. B. Edwardsa, Wydział Przemysłu Roślinnego.
Pająki te można zazwyczaj znaleźć w ich charakterystycznej, splątanej sieci. W ciągu dnia na ogół ukrywają się w szczelinie, z której wyłania się sieć, ale w nocy wychodzą i siadają na niej. Pajęczyny mają zdecydowanie nieuporządkowany wygląd z gruzu i części ciała owadów ofiary zostały pożarte. Małe niedojrzałe osobniki mogą zrobić pajęczyny w szczelinie między dwoma przylegającymi powierzchniami, takimi jak ściana i sufit, ale większe osobniki wydają się potrzebować bardziej znaczącego schronienia, w którym mogą się wycofać, stąd ich preferencje dla dziur i szczelin między deskami lub pod stałymi obiektami.
Chociaż pajęczyny mają tendencję do gromadzenia gruzu i mogą być nieestetyczne dla niektórych, ten nieszkodliwy pająk jest pożyteczny i przechwytuje wiele owadów szkodników, w tym muchy domowe, muchy końskie, brudnice, karaczany i chrząszcze majowe.
Badanie i wykrywanie (Back to Top)
Charakterystyczna splątana, nieuporządkowana sieć łatwo identyfikuje obecność tego pająka. Wypukłość oka, wielkość i kolor obu płci, a także długie nogi i paliczki samców pomagają w identyfikacji w terenie. Wędrujące samce są łatwo chwytane w fiolki z muszlami; samice muszą być zazwyczaj schwytane poza gniazdem na sieci.
Zarządzanie (Back to Top)
Pająki często znajdują się w budynkach lub wokół nich, ponieważ żerują na owadach, które są przyciągane przez światła. Aby zapobiec inwazji pająków w pomieszczeniach zamkniętych, należy naprawić pęknięcia i szczeliny w obudowach okiennych, a przestrzenie nad i pod drzwiami powinny być uszczelnione. Otwory w punktach wejścia rur wodociągowych i przewodów elektrycznych powinny być zaślepione, a ekrany powinny być bezpiecznie utrzymywane na kominach. Stosowanie ekranów w oknach i drzwiach (lub naprawa uszkodzonych ekranów) może również pomóc w ograniczeniu inwazji owadów, a następnie pająków do mieszkania.
Rutynowe odkurzanie może z czasem wyeliminować pająki poprzez usunięcie źródła pożywienia. Okresowe odkurzanie wzdłuż listew przypodłogowych, pod meblami lub w innych niezakłóconych miejscach przy podłodze w domu usunie pajęczyny, gniazda i woreczki z jajami. Drewno opałowe przed wniesieniem do domu powinno być sprawdzone pod kątem obecności pająków lub woreczków jajowych. W rzadkich przypadkach, gdy pająki są liczne i stale wchodzą do domu, można zastosować środki owadobójcze. Środki te najlepiej stosować tylko tam, gdzie pająki są obecne.
Florida Insect Management Guide for spiders
Selected References (Back to Top)
- Hentz NM. 1842. Descriptions and figures of the Araneides of the United States. Boston Journal of Natural History 4: 223-231.
- Kaston BJ. 1972. How to Know the Spiders, 3rd edition. Wm. C. Brown, Co., Dubuque, Iowa. 272 pp.
- Lehtinen PT. 1967. Classification of the cribellate spiders and some allied families, with noted on the evolution of the suborder Araneomorpha. Annales Zoologici Fennici 4: 199-468.
- Levi HW. 1982. Araneae. pp. 77-95 In Parker SP. (ed.) Synopsis and Classification of Living Organisms, Vol. 2. McGraw-Hill Book Co., New York.