Fizjografia
Dniepr zwyczajowo dzieli się na trzy części: górny Dniepr aż do Kijowa, środkowy Dniepr od Kijowa do Zaporoża (Ukraina) i dolny Dniepr od Zaporoża do ujścia. Zlewnia górnego Dniepru znajduje się głównie w obszarze leśnym, gdzie dominują gleby torfowo-próchniczne (w południowej części górnego biegu zastąpione bielicowymi szarymi glebami leśnymi). Górny Dniepr charakteryzuje się nadmiernym uwilgotnieniem i dużą bagnistością. W tym rejonie dobrze rozwinięta jest sieć rzeczna, gdzie powstaje około czterech piątych rocznego odpływu z dorzecza i płyną najdłuższe dopływy o największym odpływie (Byarezyna, Soż, Prypeć, Teteriw, Desna). Zlewnia środkowego Dniepru znajduje się na obszarze leśno-stepowym z czarnoziemami. W działach wodnych i wzdłuż dolin rzecznych rosną lasy. Sieć rzeczna jest tu mniej gęsta, a rzeki niosą stosunkowo mniej wody. Głównymi dopływami środkowego Dniepru są Ros, Sula, Psel, Worskła i Samara. Dorzecze dolnego Dniepru leży w obrębie Niziny Czarnomorskiej, na obszarze czarnoziemnego stepu, który obecnie został całkowicie zaorany. Trawiasta roślinność stepowa zachowała się tylko w rezerwatach i rezerwatach przyrody oraz w starych jarach i wąwozach. W pobliżu Morza Czarnego na glebie kasztanowo-brązowej, zmieszanej z zasolonymi glebami soloneckimi i solonczakowymi, rośnie kostrzewa piołunowa typu półsuchego. Dolny Dniepr przepływa przez region o niewystarczającej wilgotności, gdzie stosuje się nawadnianie. Sieć rzeczna w tym regionie składa się w większości z okresowych strumieni, których koryta są wąwozami, wypełniającymi się wodą na wiosnę i po ulewnych deszczach. Największym dopływem tego odcinka jest Inhulets.
Od źródła do Dorogobuża, Rosja, Dniepr jest małą rzeką płynącą przez niskie zalesione, a w niektórych miejscach bagniste brzegi. W dół rzeki brzegi wznoszą się, a szerokość doliny do Orszy waha się w przeważającej części od dwóch do sześciu mil, miejscami zwężając się do mniej niż pół mili. Jej koryto, o szerokości od 130 do 400 stóp (40 do 120 metrów), jest kręte, z licznymi piaszczystymi ławicami. Powyżej Orszy Dniepr przecina warstwę wapieni dewońskich, tworząc szereg bystrzy, które utrudniają żeglugę. Od Orszy do Szkłowa na Białorusi Dniepr płynie między wzniesionymi, czasem stromymi brzegami porośniętymi lasem; lewy brzeg staje się niższy, natomiast prawy pozostaje wysoki aż do zbiegu z rzeką Soż (gdzie Dniepr wpływa na Ukrainę). Na tym odcinku dolina jest szeroka, miejscami osiąga długość od 6 do 9 mil. Koryto rzeki od Orszy do Mohylewa (Białoruś) jest stosunkowo proste; poniżej Mohylewa Dniepr rozdziela się na kilka koryt, tworząc wiele wysp i piaszczystych ławic. Szerokość rzeki od Orszy do zbiegu z Sożem wynosi od 260 do 1300 stóp (80 do 400 metrów), a od ujścia Sożu do ujścia Prypeci od 1600 do 2000 stóp (490 do 610 metrów). Roślinność wzdłuż brzegów górnego Dniepru składa się głównie z rozległych łąk zalewowych, zarośli wierzb i olch oraz starych bagien nizinnych.
Charakterystyczna dla środkowego Dniepru jest wyraźna asymetria doliny rzecznej. Stromy, wysoki prawy brzeg (do 260 stóp nad rzeką) tworzy skarpę Wyżyny Wołyńsko-Podolskiej, która rozciąga się wzdłuż całego środkowego biegu rzeki. Niski i nachylony lewy brzeg tworzą szerokie, starożytne tarasy. Na nisko położonym lewym brzegu pojawiają się pojedyncze wzgórza, wznoszące się na wysokość ponad 300 stóp (90 metrów). Na południowym odcinku środkowego Dniepru, rzeka przecina ukraiński masyw krystaliczny i płynie przez 56 mil (90 km) w wąskiej, prawie nieutwardzonej dolinie, ograniczonej wysokimi, skalistymi brzegami. W tym miejscu znajdowały się niegdyś rwące potoki Dniepru, które przez wieki uniemożliwiały ciągłą żeglugę. Rwące rzeki zostały zalane przez cofkę zapory elektrowni wodnej na Dnieprze, powyżej Zaporoża, która podniosła poziom rzeki o 130 stóp, spięła jej wody aż do Dniepropietrowska i utworzyła Zbiornik Dnieprowski.
Poniżej Zaporoża Dniepr ponownie przechodzi w szeroką dolinę z wysokim prawym brzegiem (130 stóp koło Nikopola, 260 stóp koło Chersonia). Nachylenie rzeki jest tam bardzo niewielkie. Przed powstaniem Zbiornika Kachowskiego, którego wody zalały ogromny obszar, Dniepr rozdzielał się na liczne strumienie, a wśród koryt leżały płaskie, bagniste wyspy, porośnięte roślinnością łęgową i trzciną. Dziś znaczna ich część ukryta jest pod wodami zbiornika. Poniżej Chersonia Dniepr tworzy deltę, której liczne strumienie wpadają do ujścia Dniepru. Niektóre z nich zostały pogłębione dla celów żeglugowych.