Kun je je er ooit echt bij neerleggen dat je wanhopig graag een kind wilt, maar het nooit zult krijgen?
Het is een eenvoudige vraag die bedrieglijk moeilijk te beantwoorden is. Het is een vraag die mijn man en ik onszelf hebben gesteld, terwijl we worstelden om een eigen gezin te stichten.
En we zijn verre van alleen. Men denkt dat een op de vier vrouwen geboren in de jaren ’70 45 jaar wordt zonder te baren. Bij degenen die in de jaren ’60 zijn geboren, is dat al één op de vijf. De overgrote meerderheid is kinderloos door omstandigheden, eerder dan uit vrije wil.
En toch horen we maar weinig van hen.
Theaterdirectrice Jessica Hepburn is 43 en probeert al negen jaar een kind te krijgen met haar partner, Peter. “Het is net een blauwe plek,” zegt Jessica over de emotionele impact van het uitblijven van een biologisch kind, “elke keer als je erop drukt, doet het pijn. Ik vraag me vaak af hoe onze kinderen eruit zouden hebben gezien – Peters haar, mijn ogen? Ik heb me altijd voorgesteld dat moederschap deel van mijn leven zou uitmaken. Een kind maken met de persoon van wie je houdt – het is een heel natuurlijk, sterk verlangen voor mij.”
Het is er een die Jody Day, die op haar 29ste samen met haar man begon te proberen een kind te krijgen, ook voelde. “In die tijd wijdde ik alles aan het hebben van een gezin. Op geen enkel moment kwam het idee dat het niet zou gebeuren, bij me op.” Nu ze 49 is, zegt ze dat de tijd haar heeft geholpen om met het verdriet om het niet zwanger worden om te gaan. “Mensen komen naar me toe en zeggen: kun je over kinderloosheid heen komen? En ik zeg, het is niet de griep – het is een levenslang ding. Ik ben nu gelukkig, maar geen kinderen krijgen brak mijn hart. Geen twijfel mogelijk, het brak mijn hart.”
De stress van het proberen en het falen om een kind te krijgen, leidde Jody in een depressie. “Er was een dag dat ik op de vloer van mijn flat lag en dacht: ik zal opstaan als ik een dwingende reden kan bedenken om dat te doen. Ik bleef mezelf afvragen ‘wat is de zin van mijn bestaan?’ Ik moest heel diep gaan om een reden te vinden om door te gaan.”
Jessica, wier onvruchtbaarheid onverklaarbaar is, koos ervoor om 11 afmattende IVF-behandelingen te ondergaan, die 70.000 pond kostten. Ze heeft de schuld pas onlangs afbetaald.
Ze koos ervoor om haar vrienden en familie niet te vertellen wat ze allemaal meemaakte, waaronder een levensbedreigende buitenbaarmoederlijke zwangerschap en verschillende miskramen.
“Ik hield het absoluut verborgen voor mijn collega’s en ging ’s morgens heel vroeg eicellen laten verzamelen en was tegen 10 uur weer terug op mijn bureau. Mijn buitenbaarmoederlijke zwangerschap werd na drie maanden ontdekt en hoewel ik met spoed naar het ziekenhuis werd gebracht, kende niemand het volledige verhaal. Ik had ook een miskraam met negen weken en verschillende biochemische zwangerschappen, wat zeer vroege miskramen zijn, en dan natuurlijk ook nog een paar mislukte IVF-rondes. Omdat we ons altijd zo dichtbij voelden, kon ik het niet opgeven.”
Jessica zegt dat ze zich naast de teleurstelling ook schaamde voor wat er met haar gebeurde. “Ik denk dat schaamte een grote rol speelt bij het niet kunnen krijgen van een kind – je voelt je zo wanhopig dat je wilt zijn zoals iedereen, maar op de een of andere manier ben je dat niet, en je schaamt je dat je niet kunt doen wat iedereen doet. Je verbergt het feit dat je teleurgesteld bent dat je leven niet is gelopen zoals je had gehoopt.”
Voor vrouwen als Jessica kan het omgaan met een gevoel van verlies, zij het onbewust, worden verergerd door de reactie van anderen – het uitnodigen van empathie terwijl medelijden wordt vermeden, er is een moeilijk evenwicht te vinden en het heeft het potentieel om hechte relaties te belasten.
Jody Day’s huwelijk liep uiteindelijk stuk en tegen de tijd dat ze van haar depressie was hersteld, realiseerde ze zich dat haar vriendenkring – die met gemak zwanger was geworden – een andere richting was ingeslagen. “Mijn leeftijdsgenoten kregen allemaal kinderen. Ik denk dat het toen moeilijk begon te worden. Want ik besefte dat ik als alleenstaande kinderloze vrouw een soort sociale paria was geworden.
“En het besef drong door dat ik gewoon nergens meer werd uitgenodigd. Onze levens hadden heel verschillende paden genomen. Het is erg moeilijk dat te accepteren. Er zijn zoveel onuitgesproken dingen hier. Het is een taboe om erover te praten. En ik denk dat het heel, heel moeilijk is om toe te geven.”
In de Engelse taal zit een overvloed aan beledigende etiketten: Barren, egoïstisch, spinster, carrière vrouw (we gebruiken nooit carrière man).
Na haar scheiding ging Jody met andere mannen uit, maar op haar 43e kreeg ze te maken met een vervroegde menopauze. Ze zegt dat het die biologische verandering was die haar hielp in het reine te komen met haar kinderloosheid: “Ik heb de reis gemaakt van het moeder willen zijn. Ik ben er aan de andere kant uitgekomen. Ik ben nu postmenopauzaal en godin oestrogeen heeft het gebouw verlaten. Ik verlang niet meer naar een baby – dat deel van mijn leven is voorbij.”
- De leeftijd van moeders stijgt sinds 1975 in Engeland en Wales, volgens de ONS
- Mogelijke factoren die door de ONS worden genoemd zijn onder meer: toenemend belang van een carrière, instabiliteit van partnerschappen en onzekerheid op de arbeidsmarkt
- Vruchtbaarheidscijfer voor vrouwen van 40 jaar of ouder is sinds 1991 bijna verdrievoudigd
- De gemiddelde leeftijd van een moeder in Engeland en Wales was 30.0 jaar oud in 2013. In Schotland was dat 29,7 jaar en in Noord-Ierland 30,1 jaar, beide in 2012
Dit punt bereikt heeft Jody een gevoel van vrijheid gegeven, en de tijd om een nieuwe identiteit te ontwikkelen. Ze heeft drie masterdiploma’s en volgt een opleiding tot counselor – gespecialiseerd in adolescenten- en kinderpsychologie.
Toch ontmoet ze nog steeds mensen die niet goed weten hoe ze op haar situatie moeten reageren. Vaak zijn mensen gefixeerd op het idee dat we hier op de een of andere manier voor hebben gekozen of dat we gewoon niet het juiste hebben gedaan – en zitten ze vast in wat ze moeten zeggen.
“De allereerste keer was toen ik nog getrouwd was en probeerde zwanger te worden. Ik was op een cocktailparty en een vrouw kwam naar me toe en zei: ‘Als je er niet in slaagt zwanger te worden, zou je dan adoptie willen overwegen?’ En ik was gewoon verbaasd en ik antwoordde: ‘Nee… Ik… Ik denk het niet’. We waren ineens in dit ongelooflijk intieme gesprek, zonder waarschuwing, en ze keek me aan en zei ‘maar dan wil je blijkbaar geen kinderen’ en liep weg. “
In haar chatroom, zegt Jody, beschrijven vrouwen deze al te frequente – en volkomen ongepaste – reacties als “bingos”.
De suggestie dat mensen die er niet in slagen biologische kinderen te krijgen, automatisch voor adoptie als vervanging moeten kiezen, is op zijn best ondoordacht en op zijn slechtst roekeloos. Deskundigen adviseren vaak dat het opvoeden van geadopteerde kinderen een lonende en soms uitdagende ervaring is waar potentiële adoptieouders goed over moeten nadenken en zich volledig voor moeten inzetten. Het proces is rigoureus en emotioneel uitdagend en is een unieke weg naar ouderschap op zich.
Novelschrijfster Paula Coston, 59, had een hoogvliegende carrière in de uitgeverij, toen kantoren nog leken op een aflevering van Mad Men. Haar leven stond bol van glamoureuze feesten en exotische reizen – maar niet van de juiste man om een gezin mee te stichten. Ze ervaart nu het isolement dat Jody beschrijft, een tweede keer.
“Mijn vrienden zijn nu in het stadium dat hun kinderen op het punt staan een kind te krijgen of er zeker over denken en dus zet ik me schrap voor deze nieuwe soort golf van ervaring die echt over mij heen komt.”
Haar leven is druk met werk, familie en vrienden, maar ze maakt zich zorgen dat de moeilijke emoties waar ze jaren geleden mee te maken had, weer naar boven kunnen borrelen. “Ik heb het gevoel dat ik nog meer afstand zal voelen tot de mensen die ik ken en die grootouders worden. Ik zal niet alleen geen band met hen als ouders kunnen hebben, maar ook niet met hen als grootouders. Ik zal me ervan bewust zijn, denk ik, dat er een beetje meer afstand is tussen mij en die hele kant van het gezinsleven.”
Als alleenstaande, kinderloze, oudere vrouw krijgt Paula in sommige opzichten een bijzonder slechte behandeling – aan de kant gezet omdat ze er niet in slaagde een partner te strikken, geen kinderen te krijgen en dan ook nog ouder te durven worden.
Paula stelt dat de maatschappij als geheel de neiging heeft kinderloze vrouwen te verwaarlozen – en dat gaat ten koste van alles. “Als groep worden we steeds meer buitengesloten en onderbenut,” zegt Paula. “Waar zijn de mentorprogramma’s, hoe kunnen we onze vaardigheden overdragen, waarom wordt er geen rekening gehouden met onze mening over de toekomst van de kinderen?
“We hebben veel levenservaring en inlevingsvermogen waar anderen echt iets aan zouden kunnen hebben. Ik weet dat ik mijn vaardigheden graag zou doorgeven.”
Schrijf u in voor de e-mailnieuwsbrief van BBC News Magazine om artikelen in uw inbox te ontvangen.
Luister naar Een gezin zonder kind op BBC Radio 4 om 11:00 BST op vrijdag 15 augustus. U kunt het ook beluisteren op de Radio 4 webpagina.