Wadjet is een van de oudste godheden van het oude Egypte – haar aanhang gaat terug tot de pre-dynastieke periode. Oorspronkelijk is zij een plaatselijke godheid in het gebied van Per-Wadjet (nu Buto), maar in de loop der jaren veranderde haar functie en groeide haar verantwoordelijkheid als beschermgodin van Neder-Egypte. Later werd zij de personificatie van geheel Neder-Egypte. Samen met Nekhbet (haar tweelingzuster en vertegenwoordigster van Opper-Egypte) worden zij als één Egypte verenigd en vinden we haar terug in de kroon van de “nebty” naam van de Farao als teken van zijn heerschappij over de twee landen. Haar naam kan ook gespeld worden als Uadjet, Ua Zit, Wadjit, of Wedjet en in het Grieks als Edjo, Udjo, Uto en Buto, wat ruwweg vertaald “de groene” of “de papyruskleurige” betekent, waarschijnlijk vanwege de groene tint van de huid van de cobra.
Zij wordt vaak afgebeeld als een vrouw die de rode kroon van Neder-Egypte draagt. Zij kan ook worden gezien als een vrouw met het hoofd van een cobra, een gevleugelde cobra of een vrouw met het hoofd van een leeuw. Zij kan ook worden afgebeeld als een steigerende cobra, klaar om toe te slaan, symbolisch voor haar beschermende functies van de farao. Nekhbet en Wadjet vormen de uraeus (twee cobra’s rond de zonneschijf) in de kroon van de farao – een eenwordingsembleem en koninklijk insigne van geheel Egypte.
Haar heilige dieren zijn onder meer de cobra, ichneumon (een mangoeste-achtig dier), en spitsmuis (kleine muizen). De laatste twee dieren waren heilig voor Horus. Tijdens de Late Periode mummificeerden Egyptenaren ze zelfs samen in de Wadjet-beeldjes. De ichneumon vertegenwoordigde de dag en de spitsmuis de nacht, volgens de traditionele Egyptische opvattingen.
Wadjet wordt in geheel Egypte zeer vereerd, maar haar cultuscentra zijn te vinden in de twee oude steden Pe en Dep waar Buto werd gevonden. Haar tempels werden al in het oude koninkrijk opgericht – een bewijs van haar oude wortels.
Haar vele rollen en mythen
Wadjet werd verondersteld de dochter van Ra te zijn en kreeg de gave om een van de “Ogen van Ra” te worden. In een van de legenden was zij het oog dat werd gezonden om Shu en Tefnut te vinden, verdwaald in de chaos van Nun. Bij hun terugkeer is zij hetzelfde oog dat tranen liet vloeien die de eerste mensen voortbrachten. Als beloning plaatste haar vader Ra haar in zijn hoofd (in de vorm van een cobra), zodat zij dicht bij elkaar kunnen zijn terwijl zij hem beschermt. Door deze rol werd zij geassocieerd met de andere godinnen met dezelfde functie, waaronder Tefnut, Sekhmet, Bastet, Hathor, Isis, en haar zuster en tweelingbroer, Nekhbet. In deze vorm is zij een vrouw met een leeuwenkop, die de hoofdtooi van een zonneschijf draagt, omgeven door de Uraeus. Door deze rol werd zij nauw geassocieerd met hitte en vuur.
Soms wordt het “Oog van Ra” wedjat genoemd – symbolisch voor de godin. Men gelooft dat Wadjet, in een poging om haar vader te wreken, bijna de mensheid vernietigde. Zij kwam juist weer bij haar zinnen toen zij door Thoth werd overgehaald om bier te drinken dat rood was geverfd met granaatappelsap om op bloed te lijken.
Men gelooft dat in de delta van de Nijl, de papyrusplant uit haar is voortgekomen. Ze werd ook gecrediteerd voor het creëren van het papyrus moeras. Dit verstevigde haar associatie met groei in de aarde. Dit wordt verder ondersteund door haar naam, geschreven in het teken van een papyrusplant – een heraldische plant van Neder-Egypte.
Hoewel zij meestal wordt beschreven als een woeste godin, heeft zij ook een zachtmoedigere kant. Men gelooft dat zij Isis hielp bij de verpleging van Horus en dat zij de moedergodin hielp de jonge koning te verbergen voor de klauwen van Set in de moerassen van de delta. Zij wordt gezien als de beschermster van Horus en alle koningen van Egypte.
Zij is ook een van de purport-aanhangers van het principe van Ma’at. Ze was sentimenteel in de bestraffing van Geb die zijn moeder Tefnut verkrachtte.
Ze wordt ook verondersteld bescherming te bieden aan moeders vooral tijdens de bevalling.
Ze werd ook verondersteld de vrouw te zijn van Hapy, de god van de Nijl.
Ze werd geassocieerd met het vijfde uur van de vijfde dag van de maand. Zij is ook verbonden met de “iput-hmt” (Epipi), de bekende oogstmaand van de Egyptische kalender. Feesten ter ere van haar werden gehouden op de 10e dag van “rh-wr” (Mekhir), bekend als “de dag van het uitgaan van de Godin”, op de 7e dag van “khnty-khty” (Payni) en op de 8e dag van “Wpt-rnpt” (Mesori). Deze twee laatste data komen ongeveer overeen met de belangrijke dagen van de winter- en lentesolstitia.
Haar andere bijnamen zijn onder meer:
De Uraeus
Grote Slang
Zij van de Vurig Ogende Cobra
De Vrouwe van de Verslindende Vlam (de scheppende kracht van de zonnegod)
Edele Slang die uit het Oog is voortgevloeid
Het Wedjat Oog
Slangenmoeder
Beschermster van Horus (en de regerende koning)
Zij die Waarheid en Gerechtigheid brengt
De Vrouwe van het Vlammende Water
Meesteres van de Angst
Godin van de Placenta
Meesteres van de Atef-Kroon
De Vrouwe van de Spreuken
Moeder van de Schepping
Koningin van de Goden
Zij die van de stilte houdt
Het Oog (van Maat Horus, Ra, Ptah, Thoth of Amun, afhankelijk van de dynastie)