Developmental Coordination Disorder and Cognitive-Motor Development
Developmental Coordination Disorder (DCD) jest poważnym upośledzeniem w nabywaniu i wykonywaniu umiejętności motorycznych odpowiednich dla wieku, które znacząco zakłóca osiągnięcia w nauce i czynności życia codziennego, przy braku podstawowych schorzeń, takich jak porażenie mózgowe lub upośledzenie umysłowe (APA, 2013; ICD-10, 1993). Zaburzenie to w dzieciństwie charakteryzuje się zmniejszoną zdolnością do uczenia się lub automatyzacji umiejętności motorycznych, a częstość występowania waha się od 6%-10% w wieku 5-11 lat (APA, 1994). Można je rozpoznać w okresie przedszkolnym, a stosunek mężczyzn do kobiet waha się od 3:1 do nawet 7:1 (Zwicker, Missiuna, Harris, & Boyd, 2012).
Powszechność jest różna w różnych krajach i u różnych badaczy (np, 4,9% ciężkiego i 8,6% umiarkowanego DCD u dzieci szwedzkich, Kadesjo & Gillberg, 1999; 10% dzieci brytyjskich, Henderson, Rose, & Henderson, 1992; do 15,6% u dzieci singapurskich, Wright, Sugden, & Tan, 1994; 19% u dzieci greckich, Tsiotra et al., 2006; czy 22% w Australii, Cermak & Larkin, 2001). Różne odsetki wynikają z zastosowania różnych narzędzi diagnostycznych do oceny sprawności motorycznej lub różnych kryteriów wyboru i punktów odcięcia wskazujących na upośledzenie sprawności motorycznej.
DCD w dużym stopniu współwystępuje z innymi zaburzeniami rozwojowymi, najczęściej z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) (Dewey, Kaplan, Crawford, & Wilson, 2002; Kadesjo & Gillberg, 1999; Kirby, 2005; Watemberg, Waiserberg, Zuk, & Lerman-Sagie, 2007). Wykazano, że do 50% dzieci z DCD spełnia kryteria ADHD (Kadesjo & Gillberg, 2001; Watemberg i in., 2007), przy czym ostatnie dowody sugerują związek genetyczny między tymi dwoma zaburzeniami (Fliers i in., 2009; Martin, Piek, & Hay, 2006). Gillberg (2003) opisał również model DAMP (deficyty w zakresie uwagi, motoryki i percepcji), w którym ADHD i DCD pokrywają się w 40%. Pomimo przeciętnej lub ponadprzeciętnej inteligencji, dzieci z DCD mają niższe osiągnięcia szkolne niż rówieśnicy i często rozwijają się u nich trudności w uczeniu się, zwłaszcza dysleksja (Iversen, Berg, Ellertsen, & Tonnessen, 2005; Jongmans, Smits-Engelsman, & Schoemaker, 2003; Zwicker et al., 2012). Stwierdzono również współwystępowanie DCD z deficytami w zachowaniach społecznych i emocjonalnych, z lękiem i depresją, zaburzeniami mowy, komunikacji i języka, takimi jak deficyty artykulacyjne (APA, 1994; Kirby & Sugden, 2007; Zwicker i in., 2012). Miyahara (1994) zasugerował potrzebę remediacji specyficznej dla danego typu jako ważnego podejścia do interwencji edukacyjnej dla tych różnych współwystępujących podgrup.
Dzieci z DCD są heterogeniczną populacją doświadczającą trudności w zakresie umiejętności motorycznych brutto i/lub drobnych. Zaburzenia koordynacji są powiązane ze środowiskiem uczenia się, co w wielu przypadkach prowadzi do niepowodzeń w nauce (Cantell, Ahonen, Smyth, 1994; Rosenblum & Livneh-Zirinski, 2008). Dzieci te często powtarzają klasę i są również narażone na negatywny rozwój społeczno-emocjonalny (Chambers, Sugden, & Sinani, 2005). Większość dzieci osiąga kamienie milowe rozwoju motorycznego bez znaczącego opóźnienia i z łatwością opanowuje złożone czynności motoryczne, takie jak rysowanie, malowanie, pisanie odręczne, kopiowanie, używanie nożyczek, granie w gry z piłką oraz organizowanie i kończenie pracy na czas. Natomiast część dzieci w wieku przedszkolnym ma wyraźne trudności z koordynacją ruchową w codziennych czynnościach i jest opóźniona rozwojowo w zakresie równowagi, umiejętności posługiwania się piłką i/lub sprawności manualnej (Michel, Roethlisberger, Neuenschwander, & Roebers, 2011). Dzieci z DCD mają problemy z rzucaniem, łapaniem i kopaniem piłki, bieganiem, skakaniem i uprawianiem sportu. Zaburzenie to może mieć również wpływ na spędzanie czasu wolnego, wpływając nie tylko na umiejętności związane ze sportem, ale również na inne umiejętności ważne w dzieciństwie, takie jak umiejętność jazdy na rowerze, umiejętności społeczne i dobrostan psychiczny. W wyniku gorszych kompetencji sportowych i społecznych dzieci z DCD angażują się w mniejszą liczbę zajęć fizycznych i grupowych niż ich rówieśnicy i osiągają niski poziom sprawności fizycznej (Zwicker i in., 2012).
Rozwój poznawczy odnosi się do rozwoju funkcji poznawczych, takich jak spostrzeganie, zapamiętywanie, rozwiązywanie problemów, rozumowanie i rozumienie, oraz tego, jak te funkcje współdziałają ze związanymi z wiekiem zmianami w wiedzy (Keat & Ismail, 2011). Wcześniejsze badania ujawniły profil zaburzeń funkcji poznawczych u dzieci z DCD, przypisując zaburzenie do upośledzonego systemu przetwarzania informacji (zaburzenia wzrokowo-percepcyjne, planowanie, pamięć robocza i deficyty w uczeniu się) (Ricon, 2010; Wilson, Maruff, & Lum, 2003). Rola procesów poznawczych w kontroli motorycznej jest znana od dawna (Davis, Pitchford, Jaspan, McArthur, & Walker, 2010). Badania dotyczące umiejętności poznawczych i akademickich dzieci z DCD wykazały deficyty w zakresie przetwarzania wizualno-przestrzennego (Placek & Dyck, 2004; Rosenblum & Livneh-Zirinski, 2008) oraz deficyty w zakresie pamięci codziennej w domenach werbalnych i wizualno-przestrzennych (Chen, Tsai, Hsu, Ma, & Lai, 2013). Przetwarzanie informacji odgrywa istotną rolę zarówno w zachowaniach motorycznych, jak i w poznaniu.
Missiuna i jej współpracownicy (2011) twierdzili, że trudności koordynacyjne mogą powstawać z wielu powodów. Chociaż nie wiemy, co powoduje problemy z koordynacją ruchową, badania sugerują, że dzieci mogą doświadczać trudności w nauce planowania, organizowania, wykonywania i/lub modyfikowania swoich ruchów. Dzieci z DCD zachowują się niespójnie przy różnych okazjach i często wykonują umiejętności motoryczne w ten sam sposób raz za razem, nawet jeśli im się to nie udaje. Nie są w stanie przewidzieć wyniku swoich ruchów. W rezultacie nie jest im łatwo rozpoznać błędy ruchowe, uczyć się na błędach i korygować swoje ruchy. Te trudności koordynacyjne mogą wynikać z tego, że dzieci używają świadomych strategii do wykonywania zadań motorycznych, a nie automatyzacji kontroli motorycznej. Ponieważ umiejętności motoryczne nie stają się dla tych dzieci automatyczne, muszą one poświęcić dodatkowy wysiłek i uwagę, aby wykonać zadania motoryczne, nawet te, które zostały wcześniej wyuczone.
Rozwój motoryczny i poznawczy były w przeszłości badane i omawiane oddzielnie, ale coraz częściej uświadamiamy sobie, że te dwie domeny mogą być fundamentalnie powiązane (Diamond, 2000; Roebers & Kauer, 2009). Więcej dowodów na wzajemną zależność między rozwojem motorycznym i poznawczym pojawiło się w badaniach neuropsychologicznych osób z deficytami. Z tego rodzaju badań wynika, że zdolność osób do planowania, monitorowania i kontrolowania czynności motorycznych i poznawczych może prowadzić do podobnych normatywnych ścieżek rozwoju oraz do współwystępowania deficytów poznawczych i motorycznych (Roebers & Kauer, 2009). Kilka badań wykazało, że umiejętności poznawcze i motoryczne są wzajemnie powiązane zarówno w typowo, jak i nietypowo rozwijających się populacjach, a naukowcy zbadali kilka aspektów tego związku, chociaż dokładna natura tego związku nie jest jeszcze znana (Davis, Limback, Pitchford, & Walker, 2008; Roebers & Kauer, 2009). Identyfikacja opóźnień rozwojowych w domenach poznawczych i motorycznych oraz badanie stopnia, w jakim te domeny mogą się rozdzielić w trakcie rozwoju dziecka, są ważne dla oceny klinicznej i interwencji edukacyjnej.
Znaczącym czynnikiem w tej relacji jest móżdżek. Móżdżek jest złożoną strukturą neurologiczną zawierającą ponad połowę całkowitej liczby neuronów w mózgu, a jego rola w kontroli i koordynacji ruchowej jest od dawna uznawana (Ghez & Thach, 2000). W literaturze dotyczącej zachowań motorycznych termin kontrola motoryczna jest zwykle używany w obszarze koordynacji, a nie w kontekście szybkości i mocy motorycznej. Odnosi się on do planowania, organizowania, monitorowania i kontrolowania złożonej koordynacji ruchowej, integracji międzymodalnej i dużych wymagań co do dokładności. Istnieją oczywiste aspekty pokrywające się z kontrolą poznawczą, co wskazuje, że kontrola motoryczna obejmuje procesy poznawcze (Roebers & Kauer, 2009). Pacjenci z uszkodzeniami w móżdżku wykazują nie tylko deficyty motoryczne, ale także równoczesne zaburzenia poznawcze w zakresie wielu funkcji, w tym ogólnego IQ, uwagi, pamięci, szybkości przetwarzania, funkcji wykonawczych, umiejętności wizualno-konstrukcyjnych i wizualno-przestrzennych oraz języka (Davis i in., 2010).
Móżdżek otrzymuje dane wejściowe z różnych struktur mózgu znanych ze swojej roli w poznaniu – na przykład z kory skroniowej górnej, kory przedczołowej i kory ciemieniowej (Davis i in., 2010). Jako część tej sieci anatomicznej, móżdżek jest prawdopodobnie zaangażowany zarówno w rozwój motoryczny, jak i poznawczy, a w szczególności pełni ogólną rolę w przetwarzaniu informacji o nowościach i czasie. Móżdżek jest prawdopodobnie zaangażowany w przetwarzanie nowych zadań poznawczych i motorycznych oraz w nabywanie nowych umiejętności poznawczych i motorycznych, co prowadzi do związku rozwojowego między tymi dziedzinami (Davis i in., 2010; Diamond, 2000).
Davis i jego współpracownicy (2010) donieśli o silnym i pozytywnym związku między rozwojem umiejętności poznawczych i motorycznych od wczesnego do średniego dzieciństwa, porównując 15 dzieci z uszkodzeniem guza móżdżku przed 5 rokiem życia z 242 typowo rozwijającymi się dziećmi z grupy kontrolnej, w wieku 4-11 lat. U każdego dziecka wykonano kompleksową standaryzowaną baterię testów poznawczych i motorycznych. Wyniki wykazały różnice w indywidualnych profilach w różnych domenach, ale ogólne umiejętności poznawcze i motoryczne wydawały się rozwijać równolegle podczas wczesnych lat szkolnych. Stwierdzono istotną, dodatnią korelację zarówno w grupie pacjentów, jak i w grupie kontrolnej, co sugeruje, że te dwie domeny są wzajemnie powiązane rozwojowo. Chociaż rozwój poznawczy i motoryczny może być opóźniony w następstwie guza móżdżku we wczesnym dzieciństwie, związek między obiema domenami jest jakościowo typowy. Według badaczy (Davis i in., 2010), rola móżdżku w przetwarzaniu nowych i czasowych informacji jest ważna zarówno dla umiejętności motorycznych, jak i poznawczych.
.