Wat is Austronesische voorouders?

door Samantha Ancona Esselmann, Ph.D., product scientist bij 23andMe

Toen 23andMe-wetenschappers twee jaar geleden een “Filipijnse” populatie toevoegden aan ons Ancestry Composition-rapport, waren klanten enthousiast om voor het eerst hun Filipijnse voorouders terug te zien in hun resultaten.

Echter, er was een twist! Veel klanten zonder bekende Filippijnse voorouders kregen 5 procent, 20 procent, zelfs 50 procent of meer van deze voorouders, en waren begrijpelijkerwijs in de war.

In reactie op feedback van klanten voerde ons team meer analyses uit en bevestigde dat we een groot deel van het verhaal misten – of misschien een betere manier om te zeggen dat we een groot deel van het menselijke migratieverhaal misten.

Het was waar dat mensen met het hoogste aandeel “Filipijns” in hun voorouderschatting daadwerkelijk van Filipijnse afkomst waren (gemiddeld meer dan 90 procent), maar deze zogenaamde “Filipijnse” voorouders bereikten een gemiddelde van 75 procent bij klanten uit Samoa, 71 procent in Tonga, 68 procent in Guam, 18 procent in Hawaii, en zelfs 34 procent bij klanten uit Madagaskar, voor de zuidoostelijke kust van Afrika.

Het is duidelijk dat deze update niet alleen Filippijnse voorouders identificeerde, maar een gedeeld genetisch erfgoed dat verspreid was over bijna tweederde van de omtrek van de aardbol.

Onze voorouderwetenschappers realiseerden zich meteen dat dit gedeelde voorgeslacht een weerspiegeling was van menselijke migratie en de grote expansie van zeevarende mensen die Austronesische talen spraken die ongeveer 5000 jaar geleden in de buurt van Taiwan begonnen en zich over een uitgestrekt deel van de wereld verspreidden.

We hernoemden de populatie tot “Filipijns & Austronesisch,” en de populatiebeschrijving werd bijgewerkt om licht te werpen op deze gedeelde linguïstische, genetische en culturele geschiedenis.

Hier vindt u onze favoriete verhalen over de ‘Austronesische expansie’, van ongekende navigatietechnieken tot de darmbacteriën die een tochtje over zee hebben gemaakt.

De laatste grens

Rond 5000 jaar geleden begonnen Austronesiërs vanuit Taiwan aan een duizenden jaren durende expansie naar de Stille Oceaan. Ze brachten hun kennis van navigatie en landbouw meer dan de helft van de wereld rond. Zij breidden zich uit via de Filippijnen en Indonesië tot Hawaii in het oosten en Madagaskar in het westen. Tijdens deze expansie vermengden de Austronesiërs zich met mensen die zij onderweg tegenkwamen, waaronder de inheemse Filippino’s, Papoea’s (waarvan de voorouders meer dan 50.000 jaar geleden zouden zijn aangekomen), en Zuidoost-Aziatische vastelandbewoners.

Polynesische cultuur ontstond later uit Austronesische samenlevingen in Tonga en Samoa. Zij verspreidde zich nog geen 1000 jaar geleden over de eilanden in de centrale Stille Oceaan, waaronder Frans Polynesië. Spoedig daarna vestigden Polynesiërs zich in de verafgelegen gebieden van Hawaii, Aotearoa (Nieuw-Zeeland), en Rapa Nui (Paaseiland). Deze late, snelle vestiging wordt geacht de opmerkelijke gelijkenissen te verklaren tussen de culturen en talen van de verre Stille Oceaan.

Wegvinders

Lang voor het Europese tijdperk van ontdekkingsreizen trokken Polynesische reizigers over duizenden kilometers onbekend water en vestigden zich op het ene onbewoonde eiland na het andere. Bijna alle kennis van de traditionele Polynesische navigatie is verloren gegaan, maar hun technieken omvatten waarschijnlijk:

1. “Wave-piloting,” waarbij de reflecties en brekingen van oceaangolven van verre eilanden worden waargenomen.
2. Vogels of schildpadden volgen naar land.
3. Spotten eiland-hugging bioluminescentie.
4. Vertrouwen op uit het hoofd geleerde sterrenkaarten als gids – een vaardigheid die wordt benadrukt in de 2016 animatiefilm, Moana.

Slechts een handvol Pacifische eilandbewoners dragen de traditionele kennis van golfloodsen, maar in 2006 vergezelden onderzoekers een Marshallese golfloods op een reis tussen eilanden. Om de reis te navigeren, vertrouwde de golfloods alleen op zijn vermogen om de oceaangolven te lezen. Om de vaardigheid van de golfloods te testen, stuurden de onderzoekers het schip mijlenver uit de koers terwijl de navigator sliep. Maar kort nadat hij wakker was geworden, had de golfloods het schip weer op koers, nadat hij het patroon van de golven die door een nabijgelegen eiland werden weerkaatst, juist had geïnterpreteerd.

Taal in beweging

Voordat DNA licht wierp op de oorsprong van de Austronesiërs, wezen studies van hun talen op een Austronesische oorsprong die nauw verwant is aan de inheemse bevolking van Taiwan. Een team van wetenschappers in Nieuw-Zeeland bouwde een database van eenvoudige woorden uit 400 Austronesische talen, en door zich te concentreren op cognaten (soortgelijke woorden die hetzelfde betekenen), was het team in staat om een stamboom van Austronesische talen te bouwen – met de inheemse Taiwanese Formosan talen aan de wortel. Van daaruit vertakt zich de talen die worden gesproken in de Filippijnen, Indonesië, Nieuw-Guinea, Fiji, en tenslotte de nauw verwante Polynesische talen, zoals het Samoaans, Maori, Tahitiaans, en Hawaiiaans.

Deze taalboom weerspiegelt de genetische verwantschap van een aantal andere levende wezens die overal in de Stille Oceaan worden aangetroffen – van darmbacteriën tot papiermoerbeiplanten (gebruikt om schorsdoek te maken). Onderzoekers denken dat deze verschillende organismen in Taiwan zijn ontstaan en met de Austronesische reizigers zijn meegereisd over de Stille Oceaan.

Melanesische uitwisseling

De voorouders van de Melanesiërs – de inheemse bewoners van het Nabije Oceanië – bereikten de eilanden in het westelijke deel van de Stille Oceaan veel eerder dan de Austronesiërs. Zij arriveerden ruim 50.000 jaar geleden op deze eilanden. Vandaag de dag komt deze afstamming veel voor bij bevolkingsgroepen van Papoea-Nieuw-Guinea tot Fiji, een afstand van meer dan 2500 mijl. Maar de oudste menselijke resten die op Vanuatu (een archipel tussen Nieuw-Guinea en Fiji) en op eilanden verder naar het Oosten zijn gevonden, zijn niet Melanesisch. Dus wanneer bereikten de Melanesiërs Vanuatu en wie was er vóór hen?

Een recente studie van oude menselijke resten uit Vanuatu toonde aan dat Austronesische kolonisten Vanuatu voor het eerst bereikten rond 3.000 jaar geleden. Spoedig daarna kwamen er mensen met Melanesische voorouders aan. Hoewel de Vanuatuanen vandaag de dag voornamelijk Austronesische talen spreken, hebben ze voornamelijk Melanesische voorouders.

Het lijkt erop dat de vroege Melanesische reizigers hun oostwaartse migratie stopten op de Salomonseilanden. Zij trokken pas verder de Stille Oceaan in nadat een nieuwe golf reizigers – de Austronesiërs – door de regio was getrokken om Vanuatu, Tonga en andere afgelegen eilanden in de Stille Oceaan te vestigen. Vandaag de dag hebben bijna alle bevolkingsgroepen in het afgelegen deel van de Stille Oceaan voor meer dan 25% Melanesische voorouders. Dit ondanks de aanvankelijke vestiging door Austronesiërs.

Indonesische smeltkroes

Indonesië is genetisch divers. Dat is niet zo verwonderlijk voor een land van meer dan 17.000 eilanden met een oppervlakte van 3000 mijl.

Austronesische afstamming wordt in heel Indonesië aangetroffen. Maar waar de bewoners van de grote westelijke eilanden sterke genetische banden hebben met het vasteland van Zuidoost-Azië, hebben de bewoners van de eilanden ten oosten van Bali die nauwelijks.

Het meest waarschijnlijke scenario is dat een westerse groep Austronesische reizigers zich vermengde met mensen in Zuid-Vietnam of op het Maleisisch schiereiland. Deze gemengde bevolking heeft zich waarschijnlijk verder in West-Indonesië gevestigd. Oost-Indonesië daarentegen is het thuis van mensen met een combinatie van hoofdzakelijk Austronesische en Melanesische voorouders.

Het Malagassische Mysterie

De Malagassiërs van Madagaskar spreken een Austronesische taal, maar Madagaskar is een wereld verwijderd van Zuidoost-Azië. Malagassiërs hebben ook Afrikaanse voorouders. Dus wie bereikte Madagascar als eerste en waar kwamen ze vandaan?

Hoewel het Afrikaanse continent veel dichterbij ligt, zijn er culturele, genetische, archeologische en linguïstische bewijzen die wijzen op een eerste vestiging van Austronesische reizigers op Madagascar tussen 1.200 en 1.500 jaar geleden. Dit werd gevolgd door de komst van Bantoe-sprekers uit zuidelijk Oost-Afrika.

Linguïstische en genetische studies toonden aan dat de Austronesische stichters van Madagaskar het nauwst verwant waren met de huidige groepen die in Centraal- en Oost-Indonesië wonen (1, 2, 3). Uit deze studies bleek ook dat de Afrikaanse afstamming over het algemeen hoger is in de laaggelegen kustgebieden van Madagaskar. De Austronesische voorouders zijn talrijker in de centrale hooglanden van het land.

Klanten kunnen deze verhalen bekijken op de pagina Filippino & Austronesisch voorouderlijk detailrapport. Bent u nog geen klant, lees dan hier meer over 23andMe’s Ancestry + Traits-service.