Mensen zeggen dat een beeld meer zegt dan duizend woorden, dus laten we de twee kleuren eens vergelijken (er zijn verschillende tinten paars en violet, en de volgende foto toont enkele van de meest voorkomende):
Paars is dus meer roodachtig en verzadigd, terwijl violet meer blauwachtig en minder verzadigd is. Zaak gesloten, toch?
Er is meer aan de hand dan de ogen kunnen zien (letterlijk). Om het verschil te begrijpen, moeten we eerst kijken hoe onze ogen werken. Het elektromagnetisch spectrum is een ononderbroken reeks golflengten, waarvan slechts een klein deel zichtbaar is voor de mens:
Wij zien noch de ultraviolette golflengten en korter, noch de infrarode golflengten en langer. Hoe zien we de rest? We hebben drie soorten kleurgevoelige cellen in onze ogen, de zogenaamde kegeltjes. De kegeltjes nemen niet slechts één golflengte waar; zij worden geactiveerd door een hele reeks golflengten, en de signalen die van de kegeltjes worden ontvangen, worden vervolgens door de hersenen zodanig verwerkt dat elke kleur kan worden gezien als samengesteld uit drie verschillende elementaire signalen.
De volgende afbeelding laat bij benadering zien hoe de hersenen verschillende spectrale kleuren waarnemen (hoe hoger de curve, hoe hoger de intensiteit van het elementaire signaal dat de hersenen ontvangen):
Merk op dat deze grafiek niet de spectrale eigenschappen van de kegeltjes zelf weergeeft (maar ze lijken er wel op). Het geeft de CIE 1931 kleurruimte weer, die, eenvoudig gezegd, overeenkomt met de signalen nadat ze door de hersenen zijn verwerkt.
Bij voorbeeld, wanneer u monochromatisch (zuiver) rood licht ziet aan de uiterste rechterkant van het spectrum, wordt alleen de “rode” signaalweg geactiveerd, die uw hersenen vertelt de indruk van rood te wekken. Wanneer u daarentegen zuiver groen licht ziet (in het midden), worden zowel het “groene” als het “rode” pad geactiveerd, maar uw hersenen weten dat “veel groene activering en een beetje minder rode activering” in feite gewoon een zuiver groene kleur is, en dat is wat u ziet.
Wanneer een mengsel van fotonen met verschillende golflengten het netvlies raakt (waardoor een verhouding van rode, groene en blauwe activering ontstaat die verschilt van elke spectrale kleur), zullen de hersenen het als een geheel andere kleur waarnemen. Er bestaat bijvoorbeeld geen witte golflengte. Wat wij waarnemen als “wit” is in feite slechts een mengsel van vele verschillende spectrale kleuren.
Wat gebeurt er als violet licht het netvlies raakt?
De “rode” signaalweg heeft een interessante extra eigenschap. Zoals u hierboven kunt zien, heeft het een kleine activatiehobbel rond het korte-golflengte-uiteinde (violet) van het zichtbare spectrum. Wanneer violet licht het netvlies raakt, worden zowel de “blauwe” weg als (veel minder) de “rode” weg geactiveerd. De hersenen interpreteren dit soort input op een specifieke manier, die wij “violet” noemen.
Het is de moeite waard op te merken dat het pigment in de “groene” kegeltjes zelf ook een kleine absorptiepiek rond violette golflengten heeft, maar de hersenen schijnen dit te negeren (het is niet mogelijk de waarneming van violet te simuleren door een combinatie van groen en blauw licht).
Paars is geen spectrale kleur
Zoals we al eerder opmerkten, zitten veel kleuren die we kunnen zien niet in het zichtbare spectrum. Wanneer u een voorwerp ziet, bereikt gewoonlijk een mengsel van verschillende golflengten uw netvlies, waardoor de kegeltjes worden geactiveerd in een verhouding die niet door een spectrale kleur kan worden bereikt.
Onze hersenen zijn zeer goed in het interpreteren van dit mengsel (het zou dom zijn om gewoon een deel van de binnenkomende informatie weg te gooien en alles op de dichtstbijzijnde spectrale kleur te laten lijken), en als gevolg daarvan zijn we in staat om enkele miljoenen verschillende kleuren te zien, waarvan de meeste niet in het spectrum voorkomen.
Zoals we aan het begin van het artikel opmerkten, ziet paars er meer “roodachtig” uit dan violet, en dat is absoluut juist. Paars wordt gevormd door rood en blauw te mengen in een verhouding van bijna 1:1, terwijl violet door uw ogen wordt waargenomen als meer blauw dan rood bevattend.
Zoals u in de afbeelding hierboven kunt zien, activeert echter geen enkele spectrale kleur het “blauwe” pad en het “rode” pad in de verhouding 1:1 zonder ook het “groene” pad te stimuleren. Met andere woorden, paars is geen spectrale kleur. Je kunt een bron van monochromatisch violet licht hebben (d.w.z. een bron die slechts één golflengte produceert), maar alles wat er paars uitziet moet zowel rood als blauw licht uitstralen.
Paars en violet lijken alleen voor mensen op elkaar
Voor ons, mensen, ziet paars eruit als een meer verzadigde tint van violet, maar violette voorwerpen in de natuur zijn fundamenteel anders dan paarse voorwerpen. Paarse voorwerpen zijn “rood en blauw tegelijk”, terwijl violette voorwerpen… gewoon violet zijn.
Als je kijkt naar de afstand tussen violet en blauw in het plaatje van het spectrum hierboven, dan is die ongeveer even groot als de afstand tussen groen en oranje. Paars is een mengsel van rood (dat zich aan de andere kant van het spectrum bevindt dan violet) en blauw (dat relatief ver van violet af ligt), dus het is, in termen van golflengten, een heel andere kleur.
De reden waarom paars en violet er voor ons ongeveer hetzelfde uitzien, is omdat ze onze kegeltjes op een vergelijkbare manier stimuleren, maar de meeste andere dieren hebben niet dezelfde soorten kegeltjes en “nabewerking”. Dit betekent dat paars en violet er voor andere dieren heel anders uit kunnen zien!
Stelt u zich nu een violet bloemblaadje voor met een paars patroon erop. Afhankelijk van de kleurschakering zou dit patroon voor ons volledig onzichtbaar kunnen zijn, terwijl veel andere dieren het net zo duidelijk kunnen zien als wij een oranje patroon op een groene achtergrond kunnen zien. Zelfs gewone consumentencamera’s zouden ons niet helpen; die zijn ontworpen om dezelfde rood-groen-blauwe informatie vast te leggen als onze ogen, dus zelfs een foto van het bloemblaadje nemen en die bewerken in Photoshop zou het patroon niet aan het licht brengen. Nogal fascinerend, nietwaar?