Heden ten dage, nu wegwerp instant messaging, e-mails, sms’jes en tweets ons omringen, is het een aangename verrassing te ontdekken dat de grootvader van de snelle communicatie nog steeds onder ons is.
Jazeker, het is nog steeds mogelijk om een persoonlijk, met de hand bezorgd telegram te sturen.
Op 27 januari 2006 kondigde ’s werelds beroemdste telegrambureau Western Union aan dat het “zal stoppen met alle Telegram- en commerciële berichtendiensten…” Al meer dan 150 jaar werden ’s werelds grootste vreugdes, diepste condoleances en trotsste successen met de hand bezorgd in hun iconische gele enveloppen, geschreven in zijn eigen kenmerkende korte proza.
Op een gegeven moment in de jaren twintig van de vorige eeuw verzond Western Union met zijn leger van geüniformeerde boodschappers meer dan 200 miljoen telegrammen per jaar. Maar de komst van faxen, vervolgens e-mails en ten slotte SMS-berichten zag de aantallen slinken, waarmee een einde kwam aan de gouden eeuw van het telegram.
Maar een handvol bedrijven zet de traditie voort. De voornaamste onder hen is de International Telegram Company, die het vroegere telex- en telegramnetwerk van Western Union heeft geërfd en nog steeds beheert. Zij zijn zich terdege bewust van hun eigen anachronisme: “De meeste mensen zijn nogal verbaasd te horen dat telegrammen nog steeds bestaan, en in feite nog steeds op vrij grote schaal worden gebruikt in sommige delen van de wereld,” zegt Colin Stone, directeur van Operations. In totaal worden er volgens hem nog steeds zo’n 20 miljoen telegrammen per jaar bezorgd.
En dit is niet alleen een gimmick; sms’jes en e-mails werken misschien om gedag te zeggen, maar als het gaat om dringende handbezorgde berichten, is het telegram nog steeds de gouden standaard. “Mensen gebruiken ze voor het opzeggen van contracten en het verzenden van juridische kennisgevingen, omdat een kopie van het bericht 7 jaar in onze bestanden wordt bewaard en wettelijk kan worden geverifieerd,” legt Stone uit. Alles, van juridische kennisgevingen tot sociale correspondentie voor geboorten, begrafenissen en huwelijken, wordt routinematig per telegram verzonden. In de VS sturen mensen volgens Stone nog steeds telegrammen om een eenvoudige reden, een echo van de beroemde uitspraak over waarom mensen de Mount Everest beklimmen: “omdat ze het kunnen.”
Vóór de uitvinding van de telegraaf was communicatie over lange afstand net zo traag als het paard dat het vervoerde; de Pony Express kon een bericht in ongeveer 10 dagen door heel Amerika bezorgen. Dit was natuurlijk niet ideaal. In 1825 werkte een aspirant-schilder in Washington D.C. aan een portret in opdracht van de beroemde Franse generaal Marquis de Lafayette, toen hij een dringend bericht van zijn vader kreeg met de boodschap: “Uw lieve vrouw is herstellende”. De schilder liet het schilderij van Lafayette onafgemaakt en haastte zich naar huis, naar New Haven, Connecticut, om te ontdekken dat zijn geliefde vrouw niet alleen dood was, maar ook al begraven. Hij wijdde zich aan de ontwikkeling van een snellere methode van communicatie over lange afstand en zou zijn naam verbinden aan een uitvinding die berichten vrijwel onmiddellijk afleverde; zijn naam was Samuel Morse.
Morse vernam dat in Engeland de uitvinders William Fothergill Cooke en Charles Wheatstone in 1838 ’s werelds eerste commerciële telegrafiesysteem hadden geïnstalleerd op de Great Western Railway. Hun gepatenteerd systeem bestond uit een reeks naalden die naar letters van het alfabet op een bord wezen en zo een boodschap uitspraken. Samuel Morse ontwikkelde een enkeldraads elektrische telegraaf die eenvoudiger en populairder bleek. Samen met zijn assistent Alfred Vail creëerden zij het seinalfabet in Morse-code en patenteerden zij zijn elektrische telegraaf om het te kunnen overbrengen. In mei 1844 zond Morse de onheilspellend klinkende boodschap van de vloer van het U.S. Supreme Court in Washington naar Baltimore, “WHAT HATH GOD WROUGHT.”
(Foto: Geni/WikiCommons CC BY-SA 4.0)
Bijna van de ene dag op de andere veranderde de telegraaf de manier waarop de wereld communiceerde. In 1846 was er alleen de experimentele lijn van Morse tussen Baltimore en Washington, maar in 1850 waren er alleen al in de Verenigde Staten 12.000 mijl kabel en meer dan 20 bedrijven. Tom Standage beschreef in zijn boek The Victorian Internet uit 1998 hoe “het een revolutie teweegbracht in de zakenwereld, aanleiding gaf tot nieuwe vormen van criminaliteit en hoe geheime codes werden bedacht door sommige gebruikers en gekraakt door anderen”.
De methode om een telegram te versturen was eenvoudig. Door naar het kantoor van een telegraafmaatschappij te gaan, of later, via de telefoon, stelde je een bericht zo kort mogelijk samen, want telegrammen werden per woord afgerekend. Het bericht werd dan door de elektrische draad in morsecode naar het kantoor van bestemming gebracht, waar het werd geschreven of getypt, op een formulier geplakt en met de hand bezorgd, meestal door een jongen op een fiets. Als u in de jaren 1850 in Pittsburgh woonde, was het heel goed mogelijk dat uw telegram door een jonge Andrew Carnegie werd bezorgd. Of in Port Huron, Michigan, een jongen met de naam Thomas Edison.
Zo wijdverbreid was het aantal aspirant-kabelmaatschappijen, dat Standage in de volkstelling van de VS van 1852 opmerkt dat “de telegraafindustrie zelfs 12 bladzijden voor zichzelf verdiende”. Een van die bedrijven was de New York and Mississippi Valley Printing Telegraph Company. Geleidelijk aan kocht het zijn concurrenten op en zou onder zijn nieuwe naam, Western Union, vrijwel de gehele telegramindustrie monopoliseren.
Western Union, tegenwoordig vooral bekend als een geldverzenddienst, was ooit de belangrijkste Amerikaanse telegrafist. In 1861 voltooide het de eerste transcontinentale telegraaflijn in de V.S., waarmee de Pony Express in een klap overbodig werd. Het bedrijf was zo succesvol dat het in 1884 een van de oorspronkelijke 11 aandelen van de Dow Jones Industrial Average was. (De aandeelhouders waren ongetwijfeld opgetogen over hun winsten op de beurs te lezen, vooral omdat het Western Union was die het had uitgevonden). Tegen 1930 was Western Union verhuisd naar een weelderig voorbeeld van art deco architectuur op 60 Hudson Street, New York. Met de slogan “Telegraph Capital of the World”, was het compleet met meer dan 70 miljoen voet kabel, een eigen gymnasium en een auditorium voor de instructie van boodschappers.
In 1854 ontmoette de industrieel, filantroop en uitvinder van uiteenlopende creaties als de eerste Amerikaanse stoomlocomotief en Jell-O, Peter Cooper, in een huis met uitzicht op Gramercy Park, een vooraanstaande New Yorkse financier genaamd Cyrus West Field. Samen met een team van drie andere geldschieters, waaronder Samuel Morse, stelden zij een 400 mijl lange onderwatertelegraaflijn samen die Newfoundland met Nova Scotia zou verbinden. Drie jaar later begon West met het leggen van de eerste telegraafdraad langs de Atlantische oceaanbodem.
Krap 14 jaar na Morse’s eerste telegram stuurde koningin Victoria een felicitatiebericht aan president James Buchanan. Het eerste transatlantische telegram werd in New York met zoveel hysterie ontvangen dat geïmproviseerde optochten en vuurwerk per ongeluk het stadhuis in brand staken.
Het is nu moeilijk voor te stellen, maar de geboorte van het telegram heeft zowel de taal als de zakenwereld ingrijpend veranderd. Net zoals instant messaging vandaag de dag zijn eigen verkorte lexicon heeft ontwikkeld van termen als IRL, IMHO, en ICYMI, zo deed ook de telegrafie dat. Omdat telegrammen per woord werden geprijsd, was beknoptheid aan de orde van de dag. Bedrijven deden al snel goede zaken in het publiceren van codewoordengidsen.
In een spaarzaam telegram met het woord COQUARUM zou de arme ontvanger op betrouwbare wijze worden meegedeeld dat de ‘verloving was verbroken’. In het zakenleven zou je iemand kunnen vragen te LOZENGE (“wat zullen we doen met documenten en bijgevoegde vrachtbrieven?”) waarop het strenge antwoord GIGGLE zou instrueren: “Gebruik uw discretie met betrekking tot de levering van documenten.”
(Foto: NatalieMaynor/WikiCommons CC BY 2.0)
Spoedig ontwikkelde zich een Hemingway-esque proza, met korte, bondig klinkende berichten waarin dure voornaamwoorden en bijvoeglijke naamwoorden werden weggelaten. Gidsboeken zoals Nelson E. Ross’ 1928 How to Write Telegrams Properly hadden hele hoofdstukken gewijd aan “Extra Words and Their Avoidance”, en “How Unnecessary Words Creep In”.
Onder het ethos dat “beknoptheid de ziel van de telegrafie is”, werden sociale formaliteiten bij het schrijven van brieven zoals “Geachte mevrouw” en “Hoogachtend” al snel afgeschaft. Kortheid en kernachtigheid waren aan de orde van de dag. Tijdens de opnames van The Big Sleep, met Humphrey Bogart en Lauren Bacall in de hoofdrollen, was het labyrintische plot zo verwarrend dat regisseur Howard Hawks auteur Raymond Chandler per telegram vroeg wie de chauffeur had vermoord. Chandler stuurde een simpel telegram terug: “NO IDEA”.
De kortste telegramwisseling wordt toegeschreven aan Oscar Wilde. Hij woonde in Parijs en zou zijn uitgever in Londen hebben getelegrafeerd om te vragen hoe het met zijn nieuwe boek ging. Het telegram luidde simpelweg “?”, waarop een antwoord werd teruggekabeld met “!” (Hoewel het verhaal apocrief zou kunnen zijn; hetzelfde telegram is toegeschreven aan Victor Hugo.)
Hoewel de meeste telegrammen werden gebruikt voor alledaagse gesprekken en zaken, zijn sommige bijzonder aangrijpend. Zoals dit wanhopige telegram dat in de nacht van 14 april 1912 werd verzonden:
SOS SOS CQD CQD TITANIC. WE ZINKEN SNEL. PASSAGIERS WORDEN IN BOTEN GEZET. TITANIC.
Tijdens oorlogstijd werd het meest gevreesde telegram met de hand bezorgd namens het ministerie van Oorlog of het ministerie van Marine. Het bericht begon met “De Secretaris van Oorlog (voor soldaten en vliegeniers) of de Secretaris van de Marine (voor zeelieden en mariniers), betreurt het u te moeten meedelen dat is gesneuveld in actie (of vermist in actie).”
Andere telegrammen veranderden de wereldgeschiedenis. Een van de meest beruchte was een telegram bestaande uit een geheime boodschap in groepen gecodeerde nummers die Western Union op 19 januari 1917 aan de Duitse ambassadeur in Mexico bezorgde. Het telegram, verzonden door de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Arthur Zimmerman, werd onderschept door de Britse inlichtingendienst en doorgestuurd naar president Woodrow Wilson.
In het telegram stond dat Duitsland Amerikaanse gebieden aan Mexico zou aanbieden in ruil voor aansluiting bij de Duitse zijde. Het telegram werd op 1 maart 1917 in de Amerikaanse pers gepubliceerd, en een maand later verklaarden de Verenigde Staten Duitsland de oorlog, ondanks het feit dat Wilson was verkozen onder het motto ‘Hij hield ons uit de oorlog’. In zijn boek The Codebreakers, stelt David Kahn terecht dat, “geen enkele andere cryptoanalyse zulke enorme gevolgen heeft gehad……nooit eerder of sindsdien heeft zoveel afgehangen van de oplossing van een geheime boodschap.”
Telegrammen mogen dan niet meer zo wijdverbreid zijn als ze ooit waren, maar door bedrijven als de International Telegram Company blijven ze misschien wel de elegantste manier om een bericht te versturen sinds 1844.