Satyriasis verwijst naar een ziekte die in de oudheid werd beschreven en nu als fictief wordt beschouwd, en naar een door de moderne psychiatrie erkende aandoening. Beide aandoeningen hebben te maken met dwangmatige seksuele activiteit bij de mannelijke mens. De ziekte uit de oudheid wordt als fictief beschouwd omdat wordt beschreven dat zij niet alleen gedragsveranderingen teweegbrengt (zoals de aandoening die in het begin van de eenentwintigste eeuw is erkend), maar ook lichamelijke veranderingen. De ziekte zorgde ervoor dat de lijder (die een sater werd genoemd) zich van kleding onthield en onderhevig werd aan een lust zonder limiet of ogenschijnlijk onderscheid in zijn object. Bovendien kreeg de sater snel overmatig haar op alle delen van zijn lichaam, kreeg hij hoorns op zijn hoofd en veranderden zijn benen en voeten in die van een geit, inclusief hoeven. Deze aandoening is in vele teksten beschreven, en was zelfs een onderwerp voor schilders gedurende vele eeuwen. De naam van de ziekte en de lichamelijke transformatie die ermee gepaard zou gaan, wijzen duidelijk op een verband met de satyr, een mythologisch wezen.
Satyrs zijn volgelingen van Dionysos, de Griekse god van de wijn, die in verband wordt gebracht met wat men tegenwoordig zou kunnen herkennen als carnavalsmoraal en losbandigheid. Satyrs staan bekend om hun lust naar wijn en seksuele bevrediging en om hun aantrekking tot en achtervolging van nimfen, vrouwelijke entiteiten die verschillende natuurlijke eigenschappen belichamen. Hoewel de seksuele voorkeuren van saters zeer uiteenlopend zijn, kenmerkt hun voorkeur voor nimfen hen als voornamelijk heteroseksueel.
De moderne toestand van satyriasis lijkt in veel opzichten op de oude, met uitzondering van de lichamelijke transformatie. Het is afwisselend satyrisme, satyromanie, erotomanie, en Don Juanisme genoemd, hoewel deze termen grotendeels in onbruik zijn geraakt. Satyriasis hoeft geen ander object te hebben dan de satyr zelf; dwangmatige zelfbevrediging is een even mogelijke manifestatie als het verlangen naar seksuele bevrediging met een partner of partners. Don Juanisme is specifiek een verlangen naar meerdere partners die op hun beurt verleid en verlaten worden, zonder uitzicht op duurzame relaties.
Satyriasis wordt vaak beschouwd als de mannelijke tegenhanger van nymfomanie, een aandoening waarbij vrouwen overmatig seksueel verlangen ervaren. Noch satyriasis noch nymfomanie wordt erkend als een specifieke stoornis in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (of DSM-IV) gepubliceerd door de American Psychiatric Association. In plaats daarvan wordt de meer algemene en sekseneutrale term hyperseksualiteit gebruikt. Het is een stoornis die gepaard gaat met frequente stimulatie van de geslachtsorganen. Bij patiënten bij wie de stimulatie niet tot seksuele bevrediging leidt, kan het verlangen naar verdere stimulatie worden gewekt, wat resulteert in een cyclus die slopend kan zijn. Bij patiënten die wel seksuele bevrediging bereiken, kan overmatige promiscuïteit het gevolg zijn, omdat het verlangen naar bevrediging waarschijnlijk niet met één partner kan worden bevredigd. Dergelijke promiscuïteit kan lichamelijk riskant zijn omdat het kan leiden tot een hogere incidentie van onveilige seksuele praktijken en kan ook sociale risico’s met zich meebrengen in culturen die normatieve monogamie voorschrijven.
Hyperseksualiteit kan een invaliderende aandoening zijn, vooral wanneer het gepaard gaat met een andere ernstige stoornis. Het wordt vaak gediagnosticeerd met bipolaire stoornis en manie, evenals neurale disfuncties zoals het Kluver-Bucy syndroom (veroorzaakt door bilaterale beschadiging van de temporale kwab). Er bestaat geen sluitende test voor hyperseksualiteit en daarom kan niet nauwkeurig worden geschat hoe vaak het voorkomt. Er bestaat enige discussie over de mogelijkheid om het verschil tussen een hoog libido en hyperseksualiteit te definiëren. Een eerste punt van zorg is dat seksuele disfuncties worden geclassificeerd met een binair systeem dat alleen aan- of afwezigheid aangeeft, in plaats van met een schaal die de mate van disfunctie aangeeft. De meeste autoriteiten zijn het erover eens dat wanneer de toestand oncontroleerbaar wordt, vaak met symptomen zoals spontane ongepaste gebaren, handelingen, verbalisaties, dwangmatige masturbatie, en slopende preoccupatie met gedachten aan seks, hyperseksualiteit behandeling vereist. Zelden wordt de seksuele activiteit zelf als schadelijk beschouwd, maar het primaat ervan in de dagelijkse activiteit kan leiden tot ernstige verstoring van het leven van de hyperseksueel. Meestal wordt de onderliggende aandoening behandeld met psychotherapie, hoewel psychofarmaca kunnen worden gebruikt om de symptomen onder controle te houden. Daarnaast zijn er verschillende twaalf-stappen-achtige programma’s die succes claimen bij de behandeling van wat zij seksuele verslaving noemen, hoewel er weinig klinisch bewijs is om deze claims te ondersteunen.
Satyriasis verschilt van hyperseksualiteit op een belangrijke manier: Satyriasis is een conditie gebaseerd op overmatig seksueel verlangen, ongeacht hoe of of dat verlangen bevredigd wordt. Hyperseksualiteit is een buitensporige mate van seksuele activiteit, of die nu gebaseerd is op feitelijk verlangen of op een andere factor. Een hyperseksueel kan zich bijvoorbeeld bezighouden met frequente seksuele activiteit als een middel tot zelfbevestiging of om eenzaamheid te bestrijden, eerder dan als een middel om seksuele bevrediging te bereiken. Satyriasis blijft grotendeels een vereenvoudiging, en tot op zekere hoogte een viering, van een complexe psychologische conditie.
zie ook Nymphomania.
BIBLIOGRAPHY
American Psychiatric Association. 1994. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 4e editie. Washington, DC: Author.
Malatesta, Victor J., and Matthew S. Robinson. 1995. “Hyperseksualiteit en Impulsief Seksueel Gedrag. In The Psychology of Sexual Orientation, Behavior, and Identity: A Handbook, ed. Louis Diamont en Richard D. McAnulty. Westport, CT: Greenwood Press.
Mayo Clinic. “Compulsief Seksueel Gedrag.” Beschikbaar via http://www.mayoclinic.com/health/compulsive-sexual-behavior/DS00144.