Puck (a.k.a. Robin Goodfellow)
Puck is de ondeugende spriet die Oberon, de feeënkoning, dient.
In de Elizabethaanse folklore is Puck (ook bekend als Robin Goodfellow) een huishoudelijke spriet die, afhankelijk van zijn humeur, vervelende streken uithaalt of mensen helpt met hun klusjes. Dit verklaart waarom Shakespeare’s Puck opschept over al die keren dat hij de dorpelingen tot last was door vaten bier te saboteren en de boter te ruïneren die de huisvrouwen de hele ochtend aan het karnen waren.
Het hart en de ziel van het stuk
Puck houdt meer van een goede practical joke dan van wat dan ook. Nadat hij Bodem’s hoofd in dat van een “ezel” heeft veranderd, verklaart hij vrolijk: “Mijn meesteres is verliefd op een monster” (3.2.6). Omdat hij zo graag plezier maakt en iedereen in de maling wil nemen, wordt hij vaak beschouwd als het hart en de ziel van het stuk. Zijn capriolen en zijn gevoel voor humor injecteren Een Midzomernachtsdroom met een speelse en onvoorspelbare geest die een groot deel van de leuke sfeer van het stuk creëert. Het is geen wonder dat literair criticus Marjorie Garber Puck beschrijft als de “belangrijkste acteur en agent” in een “wereld van betovering, magie, muziek en ondeugendheid.”
Als Puck de leuke en rumoerige sfeer van het stuk creëert, dan is hij ook het personage dat dingen laat gebeuren in het stuk. Hij vliegt de wereld rond (in veertig minuten maar liefst) om Oberons magische liefdessap te halen (2.1), en als hij het per ongeluk in Lysanders ogen knijpt (2.2), zet hij alle komische misverstanden in gang die ontstaan tijdens de achtervolging van de jonge geliefden door het bos.
Nadat hij de wereld van de jonge geliefden op zijn kop heeft gezet, is Puck ook de figuur die de orde helpt herstellen en de zaken rechtzet. Door de jonge geliefden het tegengif (OK, niet Demetrius) te geven voor het liefdessap (3.2), verwijdert Puck de obstakels waarmee ze geconfronteerd werden en zorgt hij voor het happy end van het stuk. Volgens de geleerde Stephen Greenblatt, brengt dit Puck op één lijn met de Latijnse komedies van Terence en Plautus, die een “listige slaaf” hebben. Greenblatt vertelt ons dat dit “stock personage soms lijkt te genieten van en bij te dragen aan de verwarring van de plot, maar erin slaagt om de obstakels uit de weg te ruimen die de jonge geliefden in de weg staan”.
Puck en Transformatie
We willen ook zeggen dat Puck het thema “Transformatie” van het stuk belichaamt. Hij transformeert Bottom’s hoofd in dat van een ezel, en hij is er ook dol op om zelf van gedaante te veranderen. Op een gegeven moment schept hij op dat hij vaak doet alsof hij een kruk is en dan verdwijnt, zodat oude vrouwtjes op hun “kont” terechtkomen (2.1). Hij terroriseert ook de Mechanicals in het bos nadat hij hun vriend in een mens-ezel hybride heeft veranderd:
Soms zal ik een paard zijn, soms een hond,
Een varken, een beer zonder kop, soms een vuur,
En hinniken, en blaffen, en grommen, en brullen, en branden,
Net als een paard, een hond, een varken, een beer, vuur, bij elke draai. (3.1.110-113)
Pucks vermogen om zichzelf te transformeren is niet beperkt tot gedaanteverwisseling. Hij kan ook zijn stem veranderen, zoals wanneer hij Lysander en Demetrius rond het bos leidt door hun stemmen na te bootsen en naar elk van hen te roepen.
Puck and the Master of the Revels
In sommige opzichten is Puck gelijk aan Philostrate’s positie als Theseus’ “Master of Revels.” (In Elizabethaans Engeland, was de “Master of the Revels” een belangrijke man, belast met al het vermaak aan het hof – in feite een koninklijke feestplanner. Uiteindelijk ging de positie ook over het bepalen welke toneelstukken op openbare podia mochten opgevoerd worden). Denk er eens over na. Philostrate’s taak is om ervoor te zorgen dat Theseus en zijn hof vermaakt worden. Daarom geeft Theseus hem de opdracht om “de Atheense jeugd tot vrolijkheid aan te zetten” (1.1.13). Later wendt Theseus zich tot Philostrate voor zijn vermakelijke opties:
Zeg, welke vermakelijkheid heb je voor deze avond,
Wat voor masker, wat voor muziek? Hoe zullen we
De luie tijd bedwelmen als het niet met wat verrukking is? (5.1.43-45)
Ook al organiseert Puck geen toneelstukjes en plant hij geen feestjes zoals Philostrate, zijn belangrijkste functie als Oberon’s loopjongen is het vermaken van de Feeënkoning. Zoals Puck zegt, is het zijn taak om “Oberon voor de gek te houden en hem te doen glimlachen” (2.1.46).
Door de gebeurtenissen in gang te zetten die de geliefden in chaos storten, zorgt Puck er ook voor dat wij, het publiek, ons ook amuseren. Op deze manier is Puck ook een soort “heer van de wanorde” (iemand die was aangesteld om te heersen over carnavalsfeesten, waar drinken, eten en rauwe theatervoorstellingen deel van uitmaakten). Het is dan ook passend dat Puck het stuk afsluit met het uitspreken van de Epiloog. Hij is ook het enige personage met de geloofwaardigheid om het publiek te vertellen dat hij weet dat het stuk onwerkelijk is, als een “droom”, en hij belooft dat, als we het stuk niet leuk vonden, hij het snel goed zal maken met een ander stuk.