Humble begin
De weg naar de macht, ontsierd door een bloedig drama, was voor Nicolaas I een moeizame. Maar ondanks zijn dromen van orde en stabiliteit in eigen land, en militaire overwinningen in het buitenland, wordt hij herinnerd als de meest reactionaire van Ruslands vorsten, een symbool van strijdlust en onderdrukking.
Nicholas was niet opgevoed om keizer te worden. Geboren op 6 juli 1796, als derde zoon van Tsaar Paul I, had hij weinig kans om ooit de troon te bemachtigen. Hij werd niet gezien als een mogelijke erfgenaam en werd dienovereenkomstig opgevoed. Zijn opvoeding was streng, geseling was gebruikelijk en er werden weinig pogingen ondernomen om de jonge student te motiveren.
Niet veel belangstelling hebbend voor de humaniora, werd Nicolaas in plaats daarvan aangetrokken door techniek en militaire zaken, vooral genietend van de exercities en de luister van parades. Om zijn opleiding te voltooien, ondernam hij verschillende reizen door Rusland en bezocht hij ook Engeland. De reizen verruimden zijn horizon, maar de jongeman groeide op als een overtuigd conservatief.
Koning of dood
Nicholas leidde een rustig en bescheiden leven, dat hij beschouwde als onderaan de ladder van de koninklijke familie. Maar in 1819 veranderde alles drastisch. Zijn oudste broer, tsaar Alexander I, was kinderloos. Paul’s tweede zoon en volgende in lijn voor opvolging, Constantijn, deed afstand van de troon. Zo bleef Nicholas over als troonopvolger.
Het nieuws kwam als een schok. Nicholas voelde zich niet klaar om te regeren, hij realiseerde zich dat hij de nodige vaardigheden en kennis miste. Formeel veranderde zijn levensstijl niet. Hij nam nog steeds niet deel aan staatszaken, terwijl zijn militaire carrière traag bleef. Hij was impopulair bij de soldaten en had een hekel aan zijn meedogenloosheid en schuldgevoelens.
De plotselinge dood van Alexander I, in november 1825 tijdens een reis buiten Moskou, bracht de Russische monarchie in beroering. Het leger zwoer trouw aan Constantijn. Nicholas had geen steun en was bereid de macht op te geven, maar Constantijn wilde ook niet regeren.
De onzekerheid duurde meer dan 20 dagen. Na veel diplomatiek getippel, en geruchten over een broeiend complot in het leger, voelde Nicolaas zich gedwongen te handelen en riep zichzelf uit tot Keizer. Hij schreef: “Overmorgen ben ik of tsaar of dood.”
De opstand van de Decembristen
Maar op de dag dat de eed van trouw aan Nicolaas zou worden afgelegd, pleegde een groep jonge legerofficieren – later bekend als Decembristen – een staatsgreep. Nicolaas was nog maar een stap verwijderd van zijn ondergang, maar hij verpletterde de opstand en gaf het bevel om met kanonnen op de plotters te schieten.
Hoewel sommigen van hen later werden terechtgesteld, werden de meesten gestraft met Siberische ballingschap. Uit loyaliteit aan hun echtgenoten volgden veel van hun vrouwen hen naar de bevroren wildernis. De uitdrukking “decembristische vrouw” is sindsdien een symbool geworden van de toewijding van een Russische vrouw aan haar echtgenoot.
De “gendarme van Europa”
Na de dramatische en bloedige start van zijn bewind, werd het bestrijden van revolutionaire ideeën en afwijkende meningen de obsessie van Nicolaas. In het begin van de jaren 1830 sloeg hij een Poolse opstand bruut neer, waardoor Polen werd gereduceerd tot de status van een Russische provincie. In 1848 stuurde hij troepen om een Hongaarse opstand tegen de Oostenrijkse overheersing neer te slaan. Rusland werd gevreesd en gehaat door westerse liberale denkers, terwijl Nicolaas de “gendarme van Europa” werd genoemd.
Autocratie, orthodoxie en nationaliteit!
In zijn eigen land probeerde hij de stabiliteit te versterken door het Russische wetboek en de financiële en onderwijssystemen te stroomlijnen. Nicolaas droomde van een ideale samenleving, gemodelleerd naar een patriarchale familie, waar het volk loyaliteit toonde aan het onbeperkte gezag van de Tsaar. Het motto van zijn regime werd verkondigd als “autocratie, orthodoxie en nationaliteit”. Het principe werd gebruikt om traditionele Russische waarden en cultuur te bevorderen en niet-Russische nationaliteiten en andere godsdiensten dan het orthodoxe christendom te onderdrukken.
De doctrine gaf aanleiding tot twee scholen van denken. De ene, de Westernisers, geloofde dat Rusland achterlijk en primitief bleef en alleen vooruitgang kon boeken door zich aan te passen aan Europese manieren en waarden. De andere, de Slavofielen, waren enthousiast over de Slaven en hun cultuur, en geloofden dat Rusland zich anders moest ontwikkelen dan West-Europa.
Diep religieus, hardwerkend en een eenvoudige levensstijl leidend, zag Nicolaas zichzelf als vervuller van een goddelijke missie en nam hij gretig deel aan elk aspect van het regeren van het land. Maar, trouw aan zijn liefde voor het leger, hechtte hij veel meer waarde aan discipline en snelle uitvoering van bevelen dan aan vaardigheden en kennis.
Vele burgerlijke instellingen werden hervormd volgens de militaire traditie. De bureaucratie bloeide op, terwijl het culturele en geestelijke leven in Rusland streng werd gecontroleerd. Er werd een speciale geheime politie in het leven geroepen en de censuur werd zo aangescherpt dat deze de bijnaam “ijzersterk” kreeg.
Tijdens het bewind van Nicolaas ondergingen twee van Ruslands grootste dichters, Aleksandr Poesjkin en Michail Lermontov, strenge controle en vervolging vanwege hun vrijdenkerij. De tragische dood van beiden werd door velen, althans gedeeltelijk, gezien als een gevolg van de jacht op de tsaar.
Terwijl Nicolaas de ontwikkeling van technisch onderwijs en techniek aanmoedigde, verscherpte hij ook zijn greep op de universiteiten en beperkte hij het aantal studenten dat er mocht studeren.
Uitbreiding van Rusland
Niklaas breidde het Russische grondgebied uit als nooit tevoren: hij kreeg controle over het Verre Oosten en verlegde de grenzen van het land naar de Pacific Rim. Maar zijn bewind eindigde in een enorme militaire ramp. Zijn poging om het op te nemen tegen het Ottomaanse Rijk en een protectoraat in te stellen over de orthodoxe bevolking van de Balkan, die nog grotendeels onder Ottomaanse controle stond, leidde tot de Krimoorlog van 1853-56.
Rusland leed daarbij een bittere nederlaag in de handen van Groot-Brittannië, Frankrijk en Turkije. De oorlog toonde aan dat de achtergebleven economie van Rusland niet kon concurreren met veel westerse mogendheden. Nicolaas bleef ernstig aangeslagen achter door de enorme militaire verliezen.
Dood en erfenis
Zijn gezondheid verzwakte en na een verkoudheid te hebben gevat stierf hij in 1855. Er gingen echter geruchten dat hij zichzelf had vergiftigd nadat hij van een van Ruslands militaire nederlagen had gehoord.
Hoewel hij een complexe persoonlijkheid was, is Nicolaas de Russische geschiedenis ingegaan als een militant en reactionair. Aleksandr Poesjkin beschreef hem als “een echte soldaat en een beetje Peter de Grote”. De voorliefde van de tsaar voor eindeloze oefeningen en afranselingen in het leger leverde hem de bijnaam Nicholas Palkin op, van het Russische palka of “stok”.
Schreven door Maria Aprelenko, RT