PMC

Tabel 4

Tabel 5

Twee studies in de literatuur benadrukten het belang van de eigen jeugd van de moeder als een factor in haar delict. Een aantal vrouwen die vervolgens overgingen tot filicide kregen onvoldoende moederzorg doordat hun eigen moeder niet beschikbaar voor hen was om uiteenlopende redenen, waaronder alcoholisme, afwezigheid, fysiek of verbaal misbruik, of geestelijke gezondheidsproblemen.19 In een andere studie onderzochten Friedman e.a.20 de ontwikkelingsgeschiedenis van 39 vrouwen die krankzinnig waren verklaard na beschuldiging van filicide. Zij ontdekten dat 38% een geschiedenis van fysiek en seksueel misbruik had (5% was slachtoffer van incest) en dat 49% door hun eigen moeder in de steek was gelaten. Deze cijfers kunnen lage schattingen zijn gezien het feit dat een deel van de informatie over deze vrouwen onbekend was.

Verschillende studies hebben bepaalde karakteristieken geïdentificeerd die worden aangetroffen bij moeders die filicide plegen.9,15,20-23 Het aantal vrouwen dat in elke studie werd geëvalueerd, varieerde van 17 tot 89. De gemiddelde leeftijd van de vrouwen was 29 jaar. Twee derde van de vrouwen was getrouwd. Het slachtoffer was gemiddeld 3,2 jaar oud. Veel van de vrouwen hadden psychiatrische diagnoses. Uit een afzonderlijk onderzoek bleek dat de moeders die geestesziek waren over het algemeen ouder waren toen zij de filicidale daad pleegden, en de kinderen die door deze vrouwen werden gedood waren over het algemeen ook ouder.17 Gebaseerd op de zes onderzoeken, deed gemiddeld 36,4 procent van de filicidale vrouwen een zelfmoordpoging of pleegde zelfmoord. Een andere studie toonde aan dat 16 tot 29 procent van alle moeders met succes zelfmoord pleegt na een filicidale daad.24 De meest voorkomende moordmethoden die in de zes studies werden geïdentificeerd waren hoofdletsel, verdrinking, verstikking en wurging. Bovendien legden Rouge-Maillart, e.a., het verband dat vrouwen die hun jonge kinderen tijdens een episode van misbruik per ongeluk om het leven brachten, veel kenmerken deelden met moeders die neonatica pleegden, waaronder jong, arm, werkloos, alleenstaand, en zonder een zelfmoordpoging na de daad.25

Paternal filicide. Vaders worden minder vaak beschouwd als de daders in gevallen van filicide, en bijgevolg is er veel minder aandacht voor hen in de literatuur. Zij zijn echter verantwoordelijk voor een groot deel van de kindermoorden en verdienen onafhankelijk onderzoek. In de literatuur werden zes relevante studies gevonden.9,15,26-29 Het aantal geëvalueerde mannen varieerde van 10 tot 60. Uit de literatuur blijkt dat de meeste mannen eind 20 waren toen het misdrijf plaatsvond. De kinderen waren gemiddeld ouder dan de kinderen die door moeders werden gedood. Het is belangrijk op te merken dat vaders zelden verantwoordelijk zijn voor neonatica. Het is moeilijk om een gemeenschappelijk motief af te bakenen omdat, zoals bij filicide door moeders, de gegevens voor deze studies afkomstig waren van verschillende locaties. Opvallend was echter dat in enkele van de studies werd opgemerkt dat de moord gebaseerd was op de interpretatie die de vader gaf aan het gedrag van het kind (bijv. een vader wordt jaloers omdat het kind de voorkeur geeft aan de moeder).28,29

Psychose lijkt veel voor te komen bij mannen die filicide plegen. Twee studies van psychiatrische populaties vonden dat het percentage psychose 40 procent bedroeg,27,28 terwijl twee studies van algemene populaties het op ongeveer 30 procent vonden.9,26 Het percentage zelfdoding of pogingen daartoe was ook vrij hoog, meestal rond de 60 procent.15,26,27 In 40 tot 60 procent van de gevallen van vadermoord op kinderen was de kans groot dat mannen die hun kinderen vermoordden ook hun echtgenoten vermoordden of een poging daartoe deden (familicide).15,27

In de hele literatuur gebruikten vaders consequent actieve en gewelddadige middelen, zoals schieten, steken, slaan, laten vallen, knijpen, pletten of schudden, om hun kinderen te doden. Tenslotte werd vaak vastgesteld dat deze mannen arm, ongeschoold, werkloos waren en geen sociaal ondersteunend netwerk hadden. In de studie van Resnick van 1969 verzamelde hij gegevens over filicide door zowel de vader als de moeder, en deze gegevens zijn samengevat in tabel 6.

Filicide door stiefouders. Ouderschap kan een uitdaging zijn, en het kan nog moeilijker zijn als het kind niet van de ouders zelf is. Zoals eerder gezegd, in evolutionaire termen, de beloning voor het investeren van de energie in het opvoeden van een biologisch kind is de mogelijkheid om de eigen genetische informatie te bevorderen.30 Gezien het feit dat stiefouders geen genen delen met hun stiefkinderen, kunnen ze minder tolerant zijn voor hen.31 Dit kan verklaren waarom twee studies ontdekten dat stiefouders kinderen doden in een veel hoger tempo dan biologische ouders.16,32 Meer specifiek, stiefvaders hadden ongeveer acht keer meer kans dan biologische vaders om hun kinderen te doden, en stiefmoeders hadden bijna drie keer meer kans dan biologische moeders om hun kinderen te doden.32 Bovendien bleken stiefouders vaker hun stiefkinderen te slaan of te knuppelen, terwijl biologische ouders hun kinderen vaak neerschoten of wurgden. De meer gewelddadige acties van de stiefouders kunnen worden verklaard als een uiting van de vijandigheid, wrok en woede die zij kunnen voelen ten opzichte van hun stiefkinderen.16,32

Infanticide. Ondanks het frequente gebruik van de term infanticide in de literatuur, hebben weinig studies zich uitsluitend gericht op kindermoorden in het eerste levensjaar. In 1998 onderzochten Overpeck e.a.,33 2776 kindermoorden die plaatsvonden tijdens het eerste levensjaar tussen 1983 en 1991 in de VS. Deze studie is bijzonder krachtig gezien het grote aantal onderzochte gevallen. De dader van het misdrijf werd in de gegevens echter niet vaak gespecificeerd. De moeder van de zuigeling was vaak jong, alleenstaand, had geen prenatale zorg genoten en was laag opgeleid. Een kwart van de misdrijven werd gepleegd voor het einde van de tweede levensmaand van de zuigeling, de helft voor vier maanden en twee derde voor het einde van de zesde maand. Slaan of mishandeling was de meest voorkomende doodsoorzaak en kwam in ongeveer 60% van de gevallen voor.

Later dat jaar publiceerden Brewster, e.a.,34 een kleinere maar meer omvattende studie over kindermoord. De resultaten waren gebaseerd op de analyse van 32 gevallen van filicide die door de Amerikaanse luchtmacht werden gevolgd en die tussen 1989 en 1995 door zowel moeders als vaders werden gepleegd. Vermoedelijk werden, mede dankzij de uitgebreide archieven die door het leger worden bijgehouden, veel voorheen onbereikbare en onontgonnen gegevens gepresenteerd. Bijna alle (97%) huishoudens bestonden uit twee ouders die samenwoonden en getrouwd waren (ongebruikelijk en waarschijnlijk een weerspiegeling van de militaire bevolking). Driekwart van de misdrijven werd gepleegd door de biologische vaders, terwijl 17% werd gepleegd door de biologische moeders. De gemiddelde leeftijd van de ouders was 23,8 jaar. De helft van de daders waren voor het eerst ouders. Een kwart had een persoonlijke geschiedenis van kindermishandeling.

Gemiddeld was het slachtoffer vijf maanden oud, en er was een gelijke verdeling tussen mannelijke en vrouwelijke kinderen. Kinderartsen merkten op dat ongeveer een derde van deze baby’s kolieken had; terwijl, interessant genoeg, de moeders dat maar 10 procent van de tijd vonden. Deze baby’s bleken aan de lage kant van normaal te zijn wat hun lengte en gewicht betreft. Iets meer dan de helft (55%) van de kinderen was vroeger mishandeld. De meest voorkomende doodsoorzaak was hoofdletsel, en gemiddeld overleefde het kind ongeveer 8,5 dagen na het trauma.

Driekwart van de gevallen werden de daden in huis gepleegd. De dader was 86% van de tijd alleen tijdens het plegen van de misdaad. Gemiddeld vond de daad plaats rond het middaguur. De delicten werden in gelijke mate gepleegd in het weekend (zaterdag en zondag) en op weekdagen (dinsdag tot en met donderdag); op maandag en vrijdag werden geen delicten gepleegd. De incidenten waren gelijkmatig over de maanden verdeeld. Iets meer dan de helft (58%) van de misdrijven werd uitgelokt door het huilen van de baby’s.

Neonaticide. In de literatuur vallen neonaticiden op als misdrijven die sterk verschillen van andere filiciden. In 1970 presenteerde Resnick6 de meest bekende reeks gegevens betreffende de moord op pasgeborenen. Deze was gebaseerd op zijn evaluatie van 37 gevallen in de wereldliteratuur tussen 1751 en 1967. Hij stelde vast dat het misdrijf meestal wordt gepleegd door een jonge moeder die alleen handelt. Vaak is de moeder onvoorbereid op de geboorte van een kind. Ze heeft zelden een geschiedenis van geestesziekte. De moeder is meestal gemotiveerd om het misdrijf te plegen omdat het kind ongewenst is, misschien omdat ze niet getrouwd is of getrouwd is met een man die niet de vader van het kind is. Verstikking is de meest voorkomende doodsoorzaak. In tegenstelling tot filicide, waarbij 40 procent van de moordende moeders de hulp van een arts inroept, zoeken moeders die neonatica plegen zelden medische hulp, inclusief prenatale zorg.6 Zie tabel 7 met een vergelijking van Resnick’s statistieken over neonatica en filicide.