MTT, een geel tetrazool, wordt in levende cellen gereduceerd tot paars formazan. Een oplossing (meestal dimethylsulfoxide, een aangezuurde ethanoloplossing of een oplossing van het detergens natriumdodecylsulfaat in verdund zoutzuur) wordt toegevoegd om het onoplosbare paarse formazanproduct op te lossen in een gekleurde oplossing. De extinctie van deze gekleurde oplossing kan worden gekwantificeerd door bij een bepaalde golflengte (gewoonlijk tussen 500 en 600 nm) met een spectrofotometer te meten. De mate van lichtabsorptie is afhankelijk van de mate van formazanconcentratie die zich in de cel en op het celoppervlak heeft opgehoopt. Hoe groter de formazanconcentratie, hoe dieper de paarse kleur en dus hoe hoger de extinctie.
XTT (2,3-bis-(2-methoxy-4-nitro-5-sulfofenyl)-2H-tetrazolium-5-carboxanilide) is voorgesteld om MTT te vervangen, hetgeen een hogere gevoeligheid en een groter dynamisch bereik oplevert. De gevormde formazankleurstof is oplosbaar in water, waardoor een laatste oplosbaarheidsstap wordt vermeden.
Wateroplosbare tetrazoliumzouten zijn recentere alternatieven voor MTT: zij werden ontwikkeld door positieve of negatieve ladingen en hydroxygroepen aan de fenylring van het tetrazoliumzout toe te voegen, of beter met sulfonaatgroepen die direct of indirect aan de fenylring worden toegevoegd.
MTS (3-(4,5-dimethylthiazol-2-yl)-5-(3-carboxymethoxyfenyl)-2-(4-sulfofenyl)-2H-tetrazolium) levert in aanwezigheid van fenazinemethosulfaat (PMS) een formazanproduct op met een extinctiemaximum bij 490 nm in een met fosfaat gebufferde zoutoplossing. De MTS-test wordt vaak beschreven als een “één-staps” MTT-test, die het gemak biedt dat het reagens rechtstreeks aan de celcultuur wordt toegevoegd zonder de intermitterende stappen die bij de MTT-test nodig zijn. Dit gemak maakt de MTS-test echter gevoelig voor colormetrische interferentie, aangezien de intermitterende stappen in de MTT-test sporen van gekleurde verbindingen verwijderen, terwijl deze in de microtiterplaat achterblijven in de eenstaps-MTS-test. Voorzorgsmaatregelen zijn nodig om de nauwkeurigheid van deze bepaling te waarborgen en er zijn sterke argumenten om de MTS-resultaten te bevestigen met kwalitatieve waarnemingen onder een microscoop. (Dit is echter verstandig voor alle colormetrische bepalingen.)
WST’s (in water oplosbare tetrazoliumzouten) zijn een reeks andere in water oplosbare kleurstoffen voor MTT-tests, die zijn ontwikkeld om verschillende absorptiespectra van de gevormde formazanen te geven. WST-1 en met name WST-8 (2-(2-methoxy-4-nitrofenyl)-3-(4-nitrofenyl)-5-(2,4-disulfofenyl)-2H-tetrazolium), hebben het voordeel boven MTT dat zij buiten de cellen gereduceerd worden, gecombineerd met de elektronenmediator PMS, en een in water oplosbaar formazan opleveren. Ten slotte kunnen WST-tests (1) rechtstreeks worden afgelezen (in tegenstelling tot MTT, waarvoor een oplosbaarheidsstap nodig is), (2) geven ze een effectiever signaal dan MTT, en (3) verminderen ze de toxiciteit voor cellen (in tegenstelling tot het celdoorlatende MTT en het onoplosbare formazan dat zich in de cellen ophoopt).