Melkproducten en nierstenen

Terug naar rollen bij bepaalde gezondheidsaandoeningen

Hoogtepunten

• Het verhogen van voedingscalcium uit voedingsmiddelen zoals melk en melkproducten wordt aanbevolen om nierstenen te voorkomen;
• Melk en melkproducten worden niet in verband gebracht met de vorming van nierstenen, en kunnen het risico zelfs verminderen.

Synopsis

Niersteenvorming, ook wel nefrolithiasis genoemd, komt voor bij ongeveer 1 op de 10 Canadezen en verhoogt het risico op chronische nierziekte.1 Nierstenen zijn kleine, harde stenen bestaande uit minerale en zure zoutkristallen, die in de nieren worden gevormd.

Calciumoxalaatstenen zijn de meest voorkomende vorm van nierstenen. Het belangrijkste mechanisme heeft te maken met het calcium/oxalaat-evenwicht in de urine. Voedingsmiddelen met een hoog oxalaatgehalte, zoals rabarber, sojaproducten, pinda’s en zwarte thee, dragen bij tot een verhoging van het oxalaatgehalte in de urine.2,3 Een hoge inname van eiwitten en zout en een lage inname van vocht, kalium en magnesium bevorderen ook nierstenen.4

Er is een aantal studies uitgevoerd naar het verband tussen melkproducten en nierstenen. Uit het bewijsmateriaal blijkt dat het consumeren van melk en melkproducten het risico van niersteenvorming niet verhoogt. In feite wordt het verhogen van voedingscalcium uit voedingsmiddelen zoals melk en melkproducten aanbevolen om nierstenen te voorkomen.3,5

The Evidence

Evidence on milk and milk products

Een dosis-respons meta-analyse uit 2015 onderzocht de associatie tussen verschillende soorten vloeistoffen en het risico op nierstenen. De analyse bestond uit 10 prospectieve cohort- en 5 case-controlstudies, voor een totaal van 351.081 deelnemers.6

• Een hogere melkinname werd niet geassocieerd met het risico van niersteenvorming;
• Elke 500 mL toename in waterinname werd geassocieerd met een 7% verminderd risico op nierstenen.

Taylor en Curhan voerden prospectieve analyses uit van de Health Professionals Follow-up Study (n = 30.762 mannen), de Nurses’ Health Study (n = 94.164 vrouwen) en de Nurses’ Health Study II (n = 101.701 vrouwen). De auteurs onderzochten het verband tussen niet-zuivel calcium in de voeding en zuivel calcium en het risico van incident symptomatische nierstenen gedurende 56 jaar van follow-ups.7

• Hoger voedingscalcium uit zuivel- of niet-zuivelbronnen was onafhankelijk geassocieerd met een lager niersteenrisico;
• Het hoogste (~816-937 mg/dag) vergeleken met het laagste (143-181 mg/dag) kwintiel van zuivelcalcium was geassocieerd met een 17% tot 24% lager niersteenrisico;
• Het hoogste (~439-460 mg/dag) in vergelijking met het laagste (256-272 mg/dag) kwintiel van niet-zuivel voedingscalcium werd geassocieerd met een 18% tot 29% verminderd risico op nierstenen.

bewijsmateriaal over calcium

Een systematische review van gerandomiseerde trials en voedingsinterventies onderzocht het bewijsmateriaal over voeding, vocht en supplementinname voor secundaire preventie van nefrolithiasis. De studie concludeerde dat “beperkte gegevens wijzen op een mogelijk voordeel van calcium via de voeding. “8

In een prospectieve cohortstudie getiteld The Study of Osteoporotic Fractures, onderzochten Sorensen et al. gegevens van 7.982 vrouwen van 65 jaar en ouder om het effect van calciuminname op nierstenen te beoordelen.9

• Degenen met een verhoogde inname van calcium via de voeding (>565 vs. <216 mg/dag) hadden 45% tot 54% minder kans op nierstenen;
• Vrouwen die calciumsupplementen hadden gebruikt, hadden 21% tot 44% minder kans op een voorgeschiedenis van nierstenen;
• De auteurs van de studie concludeerden dat “voedings- en supplementair calcium de fractionele calciumabsorptie verminderen en kunnen beschermen tegen nefrolithiasis.”

Potentiële Mechanismen

Hypercalciurie (of overmatige uitscheiding van calcium in de urine) is de meest voorkomende metabolische afwijking die in verband wordt gebracht met nierstenen.10 Van oxalaat in de urine is echter gemeld dat het een sterkere risicofactor voor stenen is dan calcium in de urine.11

Vermindering van de inname van calcium via de voeding is geen aanbevolen strategie voor de preventie van calciumstenen.4,10 Van een lage inname van calcium via de voeding is aangetoond dat het de vorming van calciumoxalaatstenen verhoogt. Wanneer de inname van calcium wordt beperkt, is oxalaat meer beschikbaar voor intestinale absorptie, wat leidt tot een grotere uitscheiding van oxalaat in de urine en de mogelijkheid van niersteenvorming. Omgekeerd remt een verhoogde calciuminname de intestinale oxalaatabsorptie door te binden aan oxalaat in de voeding en calciumoxalaat te vormen, waardoor de oxalaatuitscheiding wordt verminderd.3,10

Verder lijken calciumarme diëten niet succesvol te zijn in het verminderen van calciurie. Bovendien kan het beperken van calcium uit zuivelproducten leiden tot een toename van andere dierlijke eiwitten (vlees, vis, gevogelte), die de calciurie en het risico op nierstenen verhogen.4

Conclusies

Er is goed bewijs dat aangeeft dat melkproducten en calcium in de voeding het risico op nierstenen niet verhogen. In feite worden ze aanbevolen om het risico van niersteenvorming te verminderen.

Randomized controlled trials of high versus low intakes of milk products and dietary calcium versus calcium supplementen zijn nodig om meer definitieve antwoorden te geven.

Trefwoorden: urinary calcium , oxalaat , calciumoxalaat , nierstenen , calcium