Relaties tussen ouders en kinderen spelen nog steeds een belangrijke rol in de ontwikkeling van kinderen tijdens de vroege kinderjaren. Naarmate kinderen volwassener worden, veranderen de ouder-kind relaties op natuurlijke wijze. Kinderen in de kleuter- en lagere schoolleeftijd zijn bekwamer, hebben hun eigen voorkeuren en weigeren soms compromissen te sluiten met de verwachtingen van hun ouders. Dit kan leiden tot meer ouder-kind conflicten, en hoe conflicten worden beheerd door ouders geeft verder vorm aan de kwaliteit van ouder-kind relaties.
Baumrind (1971) identificeerde een model van ouderschap dat zich richt op de mate van controle/verwachtingen die ouders hebben met betrekking tot hun kinderen en hoe warm/responsief ze zijn. Dit model resulteerde in vier opvoedingsstijlen. In het algemeen ontwikkelen kinderen meer competentie en zelfvertrouwen wanneer ouders hoge, maar redelijke verwachtingen hebben van het gedrag van kinderen, goed met hen communiceren, warm, liefdevol en responsief zijn, en rede gebruiken in plaats van dwang als geprefereerde reactie op het wangedrag van kinderen. Dit soort opvoedingsstijl wordt omschreven als Autoritatief (Baumrind, 2013). Autoritatieve ouders zijn ondersteunend en tonen interesse in de activiteiten van hun kinderen, maar zijn niet overheersend en staan hen toe om constructieve fouten te maken. Ouders staan onderhandeling toe waar nodig, en bijgevolg wordt dit type ouderschap als democratischer beschouwd.
Autoritair, is het traditionele model van ouderschap waarin ouders de regels maken en van kinderen wordt verwacht dat ze gehoorzaam zijn. Baumrind suggereert dat autoritaire ouders de neiging hebben onredelijk hoge volwassenheidseisen aan hun kinderen te stellen en de neiging hebben afstandelijk en afstandelijk te zijn. Als gevolg daarvan zullen kinderen die op deze manier worden opgevoed eerder bang zijn voor hun ouders dan dat ze hen respecteren en, omdat hun ouders geen discussie toestaan, zullen ze hun frustraties uitwerken op veiliger doelen – misschien als pestkoppen tegenover leeftijdsgenoten.
Permissief ouderschap houdt in dat er van kinderen minder wordt verwacht dan wat redelijkerwijs van hen kan worden verwacht. Kinderen mogen hun eigen regels maken en hun eigen activiteiten bepalen. Ouders zijn warm en communicatief, maar bieden weinig structuur aan hun kinderen. Kinderen leren geen zelfdiscipline en kunnen zich enigszins onzeker voelen omdat ze de grenzen niet kennen.
Onbetrokken ouders zijn losgekoppeld van hun kinderen. Zij stellen geen eisen aan hun kinderen en reageren niet. Deze kinderen kunnen lijden op school en in hun relaties met hun leeftijdgenoten (Gecas & Self, 1991).
Bedenk dat de meeste ouders geen enkel model volledig volgen. Echte mensen hebben de neiging ergens tussen deze stijlen in te vallen. Soms veranderen opvoedingsstijlen van kind tot kind of in tijden waarin de ouder meer of minder tijd en energie heeft voor opvoeding. Opvoedingsstijlen kunnen ook worden beïnvloed door zorgen die de ouder heeft op andere gebieden van zijn of haar leven. Opvoedingsstijlen hebben bijvoorbeeld de neiging autoritairder te worden als ouders moe zijn en misschien autoritairder als ze energieker zijn. Soms lijken ouders hun opvoedingsstijl te veranderen als er anderen in de buurt zijn, misschien omdat ze zich als ouders zelfbewuster voelen of bezorgd zijn over het feit dat anderen de indruk krijgen dat ze een “harde” ouder of een “rustige” ouder zijn. Bovendien kunnen opvoedingsstijlen een weerspiegeling zijn van het soort opvoeding dat iemand als voorbeeld zag toen hij opgroeide. Zie tabel 4.3 voor Baumrind’s opvoedingsstijlbeschrijvingen.
Tabel 4.3: Vergelijking van vier opvoedingsstijlen
Cultuur: De invloed van cultuur en klasse kan niet worden genegeerd bij het onderzoeken van opvoedingsstijlen. Het hierboven beschreven opvoedingsmodel gaat ervan uit dat de autoritatieve stijl de beste is, omdat deze stijl is ontworpen om de ouder te helpen een kind op te voeden dat onafhankelijk, zelfredzaam en verantwoordelijk is. Dit zijn kwaliteiten die in “individualistische” culturen, zoals de Verenigde Staten, worden gewaardeerd, vooral door de middenklasse. In “collectivistische” culturen, zoals China of Korea, wordt echter de voorkeur gegeven aan gehoorzaam en meegaand gedrag. Autoritair ouderschap is van oudsher in gebruik en weerspiegelt de culturele behoefte van kinderen om te doen wat hen wordt opgedragen. Afro-Amerikaanse, Latijns-Amerikaanse en Aziatische ouders zijn over het algemeen autoritairder dan niet-Spaanse blanken. In samenlevingen waar samenwerking tussen familieleden noodzakelijk is om te overleven, heeft het opvoeden van kinderen die onafhankelijk zijn en er naar streven op zichzelf te zijn geen zin. Maar in een economie die gebaseerd is op mobiliteit om banen te vinden en waar iemands inkomen gebaseerd is op opleiding, is het opvoeden van een kind tot zelfstandigheid zeer belangrijk.
In een klassieke studie over sociale klasse en opvoedingsstijlen legt Kohn (1977) uit dat ouders de neiging hebben om bij het opvoeden van hun kinderen de nadruk te leggen op kwaliteiten die nodig zijn voor hun eigen overleving. Ouders uit de arbeidersklasse worden beloond omdat ze gehoorzaam, betrouwbaar en eerlijk zijn in hun werk. Ze worden niet betaald om onafhankelijk te zijn of om het management in twijfel te trekken; in plaats daarvan komen ze hogerop en worden ze beschouwd als goede werknemers als ze op tijd komen opdagen, hun werk doen zoals hen is opgedragen en als hun werkgevers op hen kunnen rekenen. Bijgevolg belonen deze ouders eerlijkheid en gehoorzaamheid bij hun kinderen. Ouders uit de middenklasse die als professional werken, worden beloond voor het nemen van initiatief, zelfsturing en assertiviteit in hun werk. Van hen wordt verlangd dat zij de klus klaren zonder dat hun precies wordt verteld wat zij moeten doen. Van hen wordt gevraagd dat zij innovatief zijn en zelfstandig werken. Deze ouders moedigen hun kinderen aan om deze kwaliteiten ook te hebben door onafhankelijkheid en zelfredzaamheid te belonen. Opvoedingsstijlen kunnen vele elementen van de cultuur weerspiegelen.