Tot op de middelbare school merkte ik dat mijn moeder een spreekwoordelijk gezegde herhaalde als antwoord op mijn angstige mijmeringen over de toekomst. “Bloei waar je geplant bent,” zei ze dan, als ik piekerde over wat ik met mijn leven aanmoest.
Ik was toen nog geen christen, en ik zat midden in mijn tienerjaren, dus deze uitspraken – ze had er nog een heleboel – gingen, om een ander spreekwoord te gebruiken, het ene oor in en het andere weer uit. Wat heeft tuinbouw te maken met de bezorgdheid van een jonge man over zijn toekomst?
Toen ik Christus vertrouwde tijdens mijn tweede jaar op de universiteit, werd mijn passie voor de Schriften onverzadigbaar. Ik verlangde ernaar de waarheid te kennen en die met anderen te bespreken. Mijn ouders waren al christenen, dus het was vanzelfsprekend dat onze gesprekken vaak over de Bijbel gingen. Ergens na mijn bekering was ik met mijn ouders aan het praten, waarschijnlijk peinzend over de toekomst, toen moeder weer haar landbouwwijsheid opdiepte: “Bloei waar je geplant bent.” Maar deze keer voegde ze eraan toe: “Waar staat dat in de Bijbel?”
Het klinkt bijbels, nietwaar? De Bijbel staat vol met agrarische verwijzingen en illustraties, en er is iets aan de prima facie wijsheid van de zin waardoor het klinkt alsof het rechtstreeks van de lippen van Salomo of Jezus kwam.
Catchy Colloquial Phrase
Het probleem, natuurlijk, is dat er geen dergelijke zin in uw Bijbel staat. Haal uw concordantie tevoorschijn, open uw bijbelzoekprogramma, doorzoek de Spreuken en de Evangeliën – u zult “bloei waar je geplant bent” niet vinden. De wet en de profeten zullen je niet helpen; noch Paulus, Petrus, Jacobus, of Judas. De uitdrukking is er gewoon niet.
Vele alledaagse uitdrukkingen worden rondgeslingerd die vaak worden aangezien voor bijbelse uitspraken. “Spaar de roede en verwen het kind” is er een waarmee u wellicht bekend bent. Het staat niet in de Bijbel. Het beroemde “Footprints” gedicht ook niet. Wat dacht je van “Netheid is naast godsvrucht”? Nee. “God beweegt op mysterieuze wijze”? Dat doet Hij, maar die zin staat nergens in de Schrift.
Naarmate we groeien in onze wandel met Christus, moeten we ernaar verlangen onze Bijbels zo goed te kennen dat we in staat zijn om bijbels klinkende uitspraken te herkennen die niet in de Bijbel staan. Dit is een zaak van fundamenteel onderscheidingsvermogen en de verantwoordelijkheid van iedere christen.
Maar onze taak houdt hier niet op.
We moeten ernaar verlangen onze Bijbels zo goed te kennen dat we in staat zijn bijbels klinkende uitspraken te herkennen die niet in de Bijbel staan.
In het geval van “bloei waar je geplant bent,” is het niet genoeg om tegen te werpen: “Dat staat niet in de Bijbel!” We moeten de hele leer van de Schrift betrekken, niet alleen op de woorden van een zin, maar ook op de betekenis ervan. Deze praktijk is in overeenstemming met Paulus’ vermaning: “Verafschuw wat slecht is, hecht u aan wat goed is” (Rom. 12,9; vgl. 1 Tess. 5,21-22). Met andere woorden, vraag wat er waar is van een uitspraak – en wat er onwaar is.
Wat betekent het?
Wat betekent dus “bloeien waar je geplant bent”? Hoewel ik niet kan spreken voor alle gelovigen die het gebruiken, is de meest waarschijnlijke betekenis: “Wees tevreden met waar God je in het leven heeft geplaatst en maak het beste van je mogelijkheden.” Als dat is wat we bedoelen, dan zijn we dicht bij het vastleggen van een bijbels principe.
Theologisch leert de leer van de schepping ons dat God zijn schepselen heeft ontworpen en toegerust met bepaalde vaardigheden, interesses en bekwaamheden, en dat Hij hen soeverein in hun omstandigheden heeft geplaatst om heerschappij over de aarde uit te oefenen (Gen. Maarten Luther en Johannes Calvijn herontdekten deze bijbelse doctrine en leerden christenen hun individuele roeping te vervullen, of ze nu de maatschappij dienen als bankier, boer of huisvrouw. Zorgvuldige aandacht voor je roeping zal waardevolle goederen voortbrengen voor de gemeenschap en, in het geval van moeders, de volgende generatie opleiden. Zorgvuldige aandacht voor het vervullen van je roeping zal je ook uit de problemen helpen houden. Calvijn schreef:
De Heer beveelt ieder van ons in alle handelingen van het leven te letten op zijn roeping. Want Hij weet met welke grote rusteloosheid de menselijke natuur vlamt, met welke wispelturigheid zij heen en weer geslingerd wordt, hoe haar eerzucht verlangt verschillende dingen tegelijk te omhelzen. Daarom heeft Hij, opdat niet door onze domheid en onbezonnenheid alles op zijn kop zou worden gezet, voor ieder mens op zijn eigen manier van leven plichten bepaald. En opdat niemand gedachteloos zijn grenzen zou overschrijden, heeft Hij de verschillende soorten van leven “roepingen” genoemd. Daarom heeft ieder individu zijn eigen soort leven toegewezen gekregen door de Heer als een soort wachtpost, zodat hij niet achteloos ronddwaalt door het leven.
Met andere woorden, voortdurend dagdromen over een ander leven, een betere lijn van werk, of een nieuwe gemeenschap zal leiden tot instabiliteit en gebrek aan productiviteit. Er is een goede kans dat Calvijn het idioom van mijn moeder zou hebben onderschreven.
Leef het leven dat God je heeft gegeven
Belangrijker nog, het lijkt erop dat Paulus de ouderlijke raad die ik als jongeman kreeg, zou hebben goedgekeurd. In 1 Korintiërs 7:17 zegt hij tegen hen die zich zorgen maken over trouwen:
Laat ieder alleen het leven leiden dat de Heer hem heeft toegewezen, en waartoe God hem geroepen heeft. . . . In welke toestand ieder ook geroepen is, laat hij daar bij God blijven. (1 Kor. 7:17, 24)
Paulus maakt dit niet tot een absolute regel, want hij zegt de slaaf tevreden te zijn met zijn status in het leven, maar zo mogelijk vrijheid te zoeken (1 Kor. 7:22). De gehuwden moeten getrouwd blijven, maar de ongehuwden zijn vrij om te trouwen of ongehuwd te blijven (1 Kor. 7:9, 27-28).
Niettemin erkent Paulus de wijsheid om je in te graven in je door God gegeven roeping en daar tevredenheid en productiviteit te zoeken – in plaats van voortdurend om je heen te kijken en naar iets anders te verlangen (vgl. Spr. 17:24). Evenmin vereist oprecht berouw noodzakelijkerwijs een verandering in iemands werk (Lukas 3:10-14). Maar het kan wel – en dat is waar we een tekortkoming ontdekken in het gezegde: “Bloei waar je geplant bent.”
Wanneer ontwortelen
Het probleem zit hem niet zozeer in wat de uitdrukking zegt, maar in wat hij niet zegt. Zonder de grotere bijbelse context zou de uitspraak “Bloei waar je geplant bent” kunnen impliceren dat in je roeping blijven het enige is waarover je je zorgen moet maken in je leven.
Maar deze benadering zou geen rekening houden met stations die openlijk zondig zijn en waaruit iemand moet “ontwortelen” als hij Christus kent. Christenen kunnen niet in Christus blijven en in de pornografie of de abortusindustrie werken. In zulke gevallen zou ware bekering leiden tot “planting” elders.
Kort, maar krachtig
Toch kunnen we een spreekwoordelijk gezegde niet kwalijk nemen dat het spreekwoordelijk is. Salomo’s pakkende coupletten geven ons niet altijd het hele plaatje, maar we berispen hem niet.
Nalatigheid leidt meestal tot overvloed (Spr. 12:27; 13:4; 21:5)-maar niet wanneer hongersnoden het land teisteren.
Over het algemeen veroorzaakt een slappe hand armoede (Spr. 10:4)-maar het is mogelijk dat een luiaard een groot landgoed erft.
Wie zijn tong bewaart, bewaart zichzelf uit de problemen (Spr. 21:23)-tenzij ongevraagde problemen hem vinden.
Met andere woorden, een goed spreekwoord hoeft niet alles te zeggen om nuttig of waar te zijn. Voor christenen kunnen spreuken als “Bloei waar je geplant bent” inzichtelijk en bemoedigend zijn, omdat we ze binnen een bijbels kader begrijpen. Dat is de zegen van bijbels onderscheidingsvermogen waar alle christenen van kunnen genieten, ongeacht waar we geplant zijn.