(CNN) De afgezette Egyptische sterke man Hosni Mubarak, die zijn land bijna drie decennia lang met ijzeren vuist regeerde, is overleden, zei zijn zoon op dinsdag. Hij werd 91.
“Inderdaad, aan ‘Allah behoren wij toe en tot Allah zullen wij wederkeren.’ Mijn vader, Hosni Mubarak, is vanochtend overleden,” postte Alaa Mubarak op Twitter, gebruikmakend van een gebruikelijk moslimgebed.
Tijdens zijn 29 jaar aan de macht, overleefde Moebarak would-be moordenaars en een slechte gezondheid, verpletterde hij een opkomende islamitische radicale beweging en handhaafde hij het vredespact met buurland Israël dat zijn voorganger gedood kreeg.
Mubarak lag op de intensive care van een militair hospitaal in Caïro toen hij stierf. Hij werd op 23 januari geopereerd, volgens een tweet van zijn zoon Alaa Mubarak.
Egypte hield woensdag een militaire begrafenis voor Mubarak, waarbij president Abdel Fattah el-Sisi kort de begrafenisstoet leidde.
Sisi maakte deel uit van de militaire raad die de macht overnam na de verwijdering van Mubarak in 2011. Hij liep achter de met vlaggen gedrapeerde kist, samen met voormalige ministers uit het Mubarak-tijdperk en de zonen van Mubarak, Gamal en Alaa.
De zwaarbewaakte begrafenis werd gehouden in de Al-Mosheer Tantawy Moskee, genoemd naar Mubarak’s voormalige minister van Defensie Mohamed Hussein Tantawy, die de militaire raad leidde na de omverwerping van Mubarak in 2011.
De in de Sovjet-Unie opgeleide bommenwerperpiloot werd een van de belangrijkste bondgenoten van de VS in het Midden-Oosten, die tientallen miljarden dollars aan Amerikaanse militaire hulp ontving, en de voortdurende naleving door zijn regering van de Camp David-akkoorden met Israël vormde de hoeksteen van de zogenaamde “koude vrede” tussen de voorheen oorlogvoerende buurlanden.
Maar na een opstand in Tunesië in januari 2011, die de aanzet gaf tot de opstanden van de Arabische Lente, namen demonstranten in de straten van Caïro het op tegen de oproerpolitie, en weigerde het leger namens hem tussenbeide te komen. Mubarak droeg in februari de macht over aan een militaire raad en trok zich terug in de badplaats Sharm el-Sheikh.
President Abdel Fattah al-Sisi, midden, voormalig interim-president Adly Mansur, tweede links, en Mubaraks zonen Alaa en Gamal wonen de begrafenis bij. Na zijn aftreden stond Mubarak enkele maanden terecht, beschuldigd van onder meer corruptie, machtsmisbruik en samenzwering om de demonstranten te doden die tegen hem in opstand kwamen. Hij ontkende alle beschuldigingen, toonde geen berouw en sprak geen woorden van spijt uit voor degenen die werden gedood of gewond.
Een broze Moebarak woonde een groot deel van zijn proces bij op een brancard, lijdend, zo onthulden zijn advocaten, aan een verscheidenheid van aandoeningen aan de bloedsomloop en maagkanker. Toen het proces het jaar daarop werd afgesloten, weigerde de voormalige president het woord te voeren.
Hoewel de aanklagers hadden gevraagd om Mubarak op te hangen als hij schuldig werd bevonden, werd hij in plaats daarvan veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf. Het was een straf die door veel Egyptenaren als te mild werd bestempeld. Zij eisten de ultieme vergelding voor wat zij zagen als jarenlange vernedering door toedoen van de autoritaire leider.
Egyptische erewachten begeleiden de kist tijdens de begrafenis van Mubarak. Eenmalige nationale held
Het was een harde val uit de gratie voor de man die zijn politieke carrière was begonnen als een nationale held. Mubarak, geboren in 1928 in Kafr-el Meselha in de Nijldelta, studeerde op 21-jarige leeftijd af aan de Egyptische militaire academie en ging vervolgens bij de Egyptische luchtmacht. In 1966 was hij directeur van de luchtmachtacademie, en het vroege succes van de Egyptische piloten tegen Israël in de Yom Kippur-oorlog van 1973 leverde hem veel lof op.
Toenmalig president Anwar Sadat maakte hem in 1975 vice-president. In die functie leidde Mubarak de dagelijkse gang van zaken in de regering, zodat Sadat zich op internationale zaken kon richten – met name op zijn vredesinitiatief voor Israël in 1977, dat leidde tot de Camp David-akkoorden van 1978 en een Nobelprijs voor de vrede.
Maar in 1981 kwam Sadat om het leven tijdens een militaire parade, gedood door islamitische militanten uit de eigen militaire gelederen, die woedend waren over het Egyptisch-Israëlische pact.
Mubarak, rechts, werd beëdigd als Anwar Sadat’s opvolger op 14 oktober 1981, en werd daarmee de vierde president van Egypte. Bij zijn aantreden bevestigde Mubarak als een van zijn eerste daden dat Egypte zich aan de akkoorden zou houden. Vervolgens riep hij de noodtoestand uit, die ongeoorloofde vergadering verbood, de vrijheid van meningsuiting beperkte en de politie toestond mensen voor onbepaalde tijd op te sluiten – en hij maakte uitgebreid gebruik van deze bevoegdheden in de decennia die volgden. Gedurende zijn hele bewind werd hij door internationale waarnemers beschuldigd van ernstige schendingen van de mensenrechten.
In 1986 voerde het Egyptische leger een bloedig optreden tegen muitende paramilitaire dienstplichtigen, en naar schatting 30.000 mensen werden in de gevangenis gegooid toen jihadisten in de jaren negentig een reeks aanslagen op toeristen uitvoerden. Mubarak ontsnapte aan meerdere moordaanslagen, waaronder een bijzonder spannende in 1995 toen islamitische militanten het vuur openden op zijn autocolonne tijdens een pan-Afrikaanse conferentie in Ethiopië.
Iron grip on population
Tijdens die periode bleef Egypte echter een belangrijke westerse bondgenoot, die meer dan 1 miljard dollar per jaar aan militaire steun van de VS ontving en troepen bijdroeg aan de door de Amerikanen geleide coalitie die Irak in 1991 uit Koeweit verdreef.
Mubarak en de Amerikaanse president Bill Clinton houden in 1995 een gezamenlijke persconferentie. In die tijd was hij een belangrijke bondgenoot van het Westen. Mubarak verzette zich echter tegen de Amerikaanse invasie in Irak in 2003 en raakte uiteindelijk gefrustreerd over de vastgelopen Israëlisch-Palestijnse vredesbesprekingen, waarin hij een belangrijke rol speelde. En Washington werd steeds kritischer over de ijzeren greep die hij op zijn bevolking hield, vooral na verkiezingen in 2005 en 2010 die door externe waarnemers op grote schaal werden bekritiseerd.
Terwijl de economische ontwikkeling in de laatste tien jaar van zijn bewind aantrok, bleef op het platteland tot 40% van de Egyptenaren in armoede gedompeld, en het officiële werkloosheidscijfer bedroeg bijna 10%. Deze omstandigheden droegen bij aan de protesten die hem ten val brachten, net als bij de Tunesische opstand die de Arabische lente inluidde.
Tot in de laatste dagen van zijn bewind weigerde Mubarak een vice-president te benoemen, waardoor de opvolging van het Egyptische leiderschap in twijfel werd getrokken. Zijn jongere zoon Gamal werd beschouwd als zijn waarschijnlijke opvolger, maar die regeling werd nooit formeel bekrachtigd. Toen de opstand verhevigde, wendde Mubarak zich tot zijn oude spionagechef, Omar Suleiman – een figuur die in westerse kringen werd vertrouwd om zijn hulp in de strijd tegen de terreurbeweging Al Qaeda, maar in eigen land alom werd gevreesd. Op 10 februari, toen de protesten met de dag toenamen, kondigde hij aan dat hij veel van zijn gezag overdroeg aan zijn plaatsvervanger, maar hij zwoer aan de macht te blijven.
De regeling duurde nauwelijks een dag. Op 11 februari kondigde Suleiman het aftreden van Mubarak aan in een televisietoespraak van één minuut en droeg hij de macht over aan de strijdkrachten.
Vrijgesproken wegens moorden
Tijdens zijn daaropvolgende detentie en proces werden de gezondheidsproblemen, waarover al lang werd gespeculeerd, eindelijk onthuld. Een operatie in Duitsland in 2010, ogenschijnlijk om zijn galblaas te laten verwijderen, was in werkelijkheid voor maagkanker geweest, zeiden zijn advocaten. De operatie was uitgebreid geweest, waarbij ook een deel van Mubaraks alvleesklier en een gezwel op zijn dunne darm waren verwijderd; toch groeide de kanker.
Mubarak gezien in een kooi in een rechtszaal in Caïro tijdens zijn proces in 2012. Dagen na het vonnis van 2012 zeiden functionarissen dat de gezondheid van Mubarak in de gevangenis achteruit ging. Hartproblemen dwongen artsen een defibrillator te gebruiken om hem te reanimeren. Hij werd verschillende keren aan de beademing gelegd en gleed in een coma.
Maar hij overleefde en werd, tijdens een reeks nieuwe processen, vastgehouden in een militair ziekenhuis tot 2017, toen hij eindelijk werd vrijgesproken door het hoogste hof van beroep van Egypte op beschuldigingen dat hij een rol speelde bij het doden van demonstranten, hoewel de veroordeling op corruptie aanklachten bleef hangen.
In maart 2017, meer dan zes jaar na de protesten die hem ten val brachten, werd Mubarak op 88-jarige leeftijd vrijgelaten uit de gevangenis.
In de laatste jaren van Mubarak werden zijn tegoeden door een Zwitserse rechtbank ontdooid en zijn familie herenigd.
Hij verdeelde zijn tijd tussen hun villa in de chique wijk Heliopolis in Caïro en hun woning aan zee in Sharm el-Sheikh, volgens regionale media, leefde de man die ooit de “laatste farao” van Egypte werd genoemd zijn laatste dagen in relatieve vrede en welvaart.