Hoe het kruiswoordraadsel een Amerikaans tijdverdrijf werd

Op een winderige winterdag in 1913, zat Arthur Wynne in zijn kantoor bij de New York World en worstelde met een probleem. De kersteditie van “Fun”, de moppen en puzzels bijlage die hij beheerde, was in de maak en Wynne voelde dat de lezers een nieuwe uitdaging nodig hadden.

Als inwoner van Liverpool, was Wynne op 19 jarige leeftijd naar de Verenigde Staten geëmigreerd, maar voordat hij dat deed had hij misschien een aantal rudimentaire woord-vorm puzzels gezien, die populair waren in het Engeland van het einde van de 19e eeuw. Misschien geïnspireerd door deze puzzels en het “Sator” vierkant, een oud Latijns palindroom van vijf woorden, ontwierp Wynne een genummerd, ruitvormig rooster met een leeg midden. Hij voegde “fun” bovenaan toe als de eerste “across” invoer en noemde het “Word-Cross”. Sommige van de aanwijzingen vereisten van de lezers esoterische feiten (blijkbaar is “nard” een aromatische plant die vooral in de Himalaya groeit), maar andere waren puckish. Een tekenaar veranderde later per ongeluk “Word-Cross” in “Cross-Word”, zonder bezwaar van Wynne, en de naam bleef hangen.

Arthur Wynne wordt beschouwd als de uitvinder van wat waarschijnlijk het eerste mobiele spel is: de Amerikaanse kruiswoordpuzzel, bekend om zijn intellectuele uitdaging en definiërende maar grappige aanwijzingen.

In 1924, Richard Simon en M. Lincoln Schuster, die onlangs een uitgeverij in New York hadden geopend, gaven gehoor aan de smeekbeden van Simon’s puzzel-liefhebbende tante en drukten een verzameling kruiswoordraadsels, met een gratis potlood om de deal te verzachten. Het eerste kruiswoordpuzzelboek – een onuitgetest en beslist niet-literair formaat – baarde de firma zoveel zorgen dat de naam van de firma niet op het boek verscheen, dat een kleine oplage van 3600 exemplaren had.

De uitgever had zich geen zorgen hoeven te maken; het boek was een onmiddellijk succes. De eerste oplage was snel uitverkocht en het bedrijf liet extra oplagen drukken. Het boek verkocht uiteindelijk meer dan 100.000 exemplaren, misschien aangespoord door groepen zoals de Amateur Cross Word Puzzle League of America, zelf een creatie van marketing-savvy Simon & Schuster.

De league begon het proces van standaardisatie van het uiterlijk van kruiswoordraadsels al in 1924, het instellen van regels zoals “all over interlock,” wat betekende dat geen enkel deel van het raster volledig mocht worden afgesneden door de zwarte vierkantjes; slechts een zesde van de vierkantjes mocht zwart zijn; en het rasterontwerp moest symmetrisch zijn. Andere veranderingen, zoals het verbieden van tweelettergrepige woorden, kwamen later.

Amerika had nu de voldoening geproefd van het creëren van orde uit chaos, de Zen van het maken van iets uit niets. Het oplossen van kruiswoordraadsels kon een rage worden genoemd. De activiteit was zo wijdverbreid geworden dat de Times of London het veroordeelde in een hoofdartikel genaamd “An Enslaved America.” Toegewijden kruidden hun gesprekken met verouderde woorden die opdoken in kruiswoord puzzels. Er was zelfs een liedje uit 1924 genaamd “Cross-word Mamma You Puzzle Me (But Papa’s Gonna Figure You Out).”

De kruiswoordraadsel-rage werd echter geplaagd door bibliothecarissen, die klaagden dat puzzel-“fans” de naslagbalie overspoelden, schreeuwden om woordenboeken en encyclopedieën om te helpen bij het vinden van antwoorden, en meer “legitieme” lezers en studenten verdrongen.

Kruiswoordraadsels werden nu bijna overal gepubliceerd – behalve in de New York Times, de laatste grote stedelijke krant die de puzzel aanbood. Een hoofdartikel in de Times uit 1924 noemde kruiswoordraadsels “een primitief soort mentale oefening.”

Maar de oorlog die voor Amerika begon in 1941 gaf kruiswoordraadsels een belangrijke nieuwe functie: ontsnappen aan de ellende van de nieuwspagina’s. Twee weken nadat de V.S. zich bij de vijandelijkheden aansloot, stuurde de zondagsredacteur van de New York Times een memo naar de uitgever waarin stond dat ze “door moesten gaan met de puzzel” om de lezers iets te doen te geven tijdens die sombere verduisteringsuren. Om zijn suggestie kracht bij te zetten, voegde de redacteur een brief bij van de kruiswoordpuzzel pionier Margaret Petherbridge Farrar. “Ik denk niet dat ik u hoef te overtuigen van de toegenomen vraag naar dit soort tijdverdrijf in een wereld die steeds ongeruster wordt,” schreef ze. “Je kunt niet aan je problemen denken terwijl je een kruiswoord oplost.”

De eerste New York Times kruiswoordpuzzel verscheen op zondag 15 februari 1942, met Farrar als redacteur, en werd een dagelijks onderdeel op 11 september 1950. Vandaag de dag is de puzzel van de Times – waarvan de aanwijzingen van maandag tot en met zaterdag steeds moeilijker en slimmer worden, terwijl de zware zondagpuzzel een gemiddelde moeilijkheidsgraad heeft – de puzzel die de meeste puzzelliefhebbers willen overwinnen. Will Shortz, de kruiswoord redacteur van de Times voor meer dan 25 jaar, zegt dat het feit dat de puzzel verschijnt in de Times, de krant van het land, veelbetekenend is.

De kruiswoordraadsel wereld explodeerde in 2006 toen de documentaire Wordplay werd uitgebracht. Een liefdesbrief aan de die-hard puzzel oplossers die trouw Shortz’s American Crossword Puzzle Tournament bijwonen – met optredens van beroemdheden als Bill Clinton en Jon Stewart, die graag de Times kruiswoord oplossen – injecteerde een beetje kooky glamour in de roosters. Al snel was het oplossen van kruiswoordraadsels een cool ding voor jonge mensen om te doen, net zoals ze andere oude hobby’s zoals breien omarmen.

Maar wat hield mensen aan het oplossen nadat ze hun eerste voorproefje van “kruiswoordraadsel” hadden? Ik denk dat het de humor en woordspelingen in de kruiswoord aanwijzingen waren. Mijn favoriete aanwijzing? “Het brengt het kind in je naar boven.” Antwoord: “Arbeid.”

Niets heeft een grotere impact gehad op de manier waarop we kruiswoordraadsels oplossen -of ze maken- dan het internet. Toen online gaming populair werd, realiseerden puzzelmakers zich dat oplossers hun dagelijkse fix konden krijgen op hun computers en, uiteindelijk, hun hand-held apparaten. De komst van online oplossen heeft onafhankelijke puzzelmakers zoals de American Values Club Crossword (AVCX) en de Inkubator aangemoedigd.

Of oplossers nu liever potlood (of pen!) op papier zetten of hun smartphones gebruiken, alle kruiswoordpuzzeluitgevers zijn het over één ding eens: De puzzels moeten “altijd over goede vibes gaan,” zei Ben Tausig, de 39-jarige redacteur van de in Queens, New York gevestigde AVCX. “De inhoud moet leuk zijn-een goede lach zonder afstraffing.”

Download hier een afdrukbaar kruiswoord gebaseerd op het decembernummer 2019 van Smithsonian.

Deb Amlen zal spreken op een Smithsonian Associates-evenement op 5 maart 2020.