Vignettering is het gevolg van de optische effecten van een lens. De hoeken en randen zijn donkerder dan het midden door de manier waarop het licht door het glas van de lens wordt doorgelaten.
Het is het duidelijkst in gebieden waar je gelijkmatige tinten zou verwachten, zoals blauwe luchten. De hoeveelheid en zelfs de precieze vorm van vignettering varieert van objectief tot objectief. Het is meestal het sterkst bij een wijd open diafragma (d.w.z. een groot diafragma met een laag getal, zoals f/1.8).
Hier volgt een voorbeeld, met alle juiste omstandigheden om vignettering te laten zien: een egaal blauwe lucht, een lange telelens (600 mm), en een wijd open diafragma. Als je de originele foto op zichzelf bekijkt, kun je zeker zien dat hij aan de randen donkerder is dan in het centrum. Maar wanneer je hem vergelijkt met de gecorrigeerde versie, wordt de lichtafval nog duidelijker. Het is de moeite waard om te benadrukken dat er geen belichting, helderheid, contrast of andere instellingen zijn gewijzigd tussen deze afbeeldingen – het is puur de vignetteringscorrectie.
Hoewel het technisch gezien een fout is, in tegenstelling tot chromatische aberratie of paarse fringing, is lensvignettering niet altijd een slechte zaak. Sterker nog, in veel gevallen geef ik de voorkeur aan een subtiele lichtafval om de aandacht te vestigen op het onderwerp van de foto. Het is gewoon een kwestie van creatief inzicht.
Maar er zijn zeker momenten dat lensvignettering afbreuk doet aan het beeld. Dus er zijn momenten dat je het wilt verminderen of helemaal wilt elimineren. Hier zijn twee manieren om dat via Lightroom te doen.
Beide gebruiken het paneel Lenscorrecties. Er is een derde manier om vignettering in Lightroom te controleren, maar het is meer ontworpen voor creatieve effecten dan voor het corrigeren van lensvignettering en werkt een beetje anders (het is onder het paneel Effecten).
Lensprofielcorrecties
Dit is de beste optie in de meeste gevallen. Het past een voorgeconfigureerd profiel toe dat overeenkomt met uw specifieke lens. Dit werkt omdat vignettering een van die optische kenmerken is die de neiging hebben relatief consistent te zijn voor verschillende exemplaren van hetzelfde objectief. Dus ook al is de automatische correctie niet altijd perfect, je komt al een heel eind in de goede richting. De gereedschappen om dit te doen bevinden zich in de module Ontwikkelen onder het paneel Lenscorrecties aan de rechterkant, naar beneden toe. Als dat paneel niet is uitgeklapt, klikt u op het driehoekje links van de paneeltitel.
Ten slotte hebt u bovenin het paneel tabbladen voor Profiel en Handmatig. Zorg ervoor dat Profiel is gemarkeerd of klik erop.
Volgende, schakel het selectievakje naast Profielcorrecties inschakelen in. Als er al een passend profiel voor uw objectief is, wordt dit automatisch gedetecteerd aan de hand van de EXIF-informatie van de foto en wordt dit automatisch gekozen.
In dit geval zijn het merk en model correct geïdentificeerd en is het lensprofiel geselecteerd dat Adobe speciaal voor dit objectief heeft gemaakt. Als u op het vervolgkeuzemenu Profiel klikt, ziet u dat het specifiek is, zelfs tot en met het juiste type vatting (deze Sigma-lens is verkrijgbaar in versies voor Sigma-, Canon- en Nikon-vattingen.)
In sommige gevallen kan er meer dan één profiel voor een specifieke lens zijn. Zo kan er bijvoorbeeld een zijn gemaakt door Adobe en een ander door de fabrikant.
U zult misschien ook een lichte verschuiving in perspectief opmerken wanneer u het vakje Profielcorrecties inschakelen aanvinkt. Dat is de Vervormingscorrectie die in werking treedt. Die is bedoeld om de optische vervorming van de lens te corrigeren. In dit voorbeeld heb ik de correctie uitgeschakeld om de illustratie niet te ingewikkeld te maken.
Als uw lens niet automatisch wordt gedetecteerd, zijn er twee dingen die u kunt proberen. Het ene is om te proberen zelf het lensprofiel te vinden met behulp van de drop-down menu’s, waarbij u eerst het merk, het model, en dan, hopelijk, een passend profiel kiest. De andere optie is het hieronder beschreven handmatige correctieproces te gebruiken. (Er is een derde optie – maak je eigen profiel – maar dat is meer ingewikkeld en iets wat ik zal behandelen in een aparte gids.)
Ik vind dat de meegeleverde profielen een vrij goed werk doen recht uit de doos. Maar er zijn onvermijdelijk kleine variaties tussen monsters van dezelfde lens, en ook in camera combinaties en opname-omstandigheden. U kunt ook besluiten dat u iets wilt dat niet helemaal aan of helemaal uit is.
Daar komt de schuifknop om de hoek kijken. Standaard begint de schuifregelaar Vignettering in het midden bij een instelling van 100. U kunt die schuifregelaar gebruiken om de resultaten te tweaken, misschien een subtielere correctie toepassen met behoud van een beetje vignettering (schuif naar links, of getallen onder 100), of misschien agressiever zijn en de randen nog meer verlichten (schuif naar rechts, of getallen boven 100).
Als u dezelfde instellingen op meerdere foto’s wilt toepassen, zorg dan dat ze zijn geselecteerd in de filmstrip onderaan en druk vervolgens op Sync (of klik met de rechtermuisknop op > Ontwikkelinstellingen > Sync Instellingen of SHIFT-CMD-S (Mac) of SHIFT-CTRL-S (Windows)).
Handmatige correctie
De automatische lensprofielcorrecties werken goed als er in Lightroom een passend profiel voor uw lens is. Als er nog geen is, kunt u er zelf een maken, maar dat is een relatief langzaam en ingewikkeld proces.
Als u niet het geduld of de neiging hebt om er zelf een te maken, is er een snelle manier om een soortgelijk effect te krijgen. Het is niet zo aangepast aan uw specifieke lens, maar u hebt wel controle over een ander belangrijk aspect van de vignettering dat u niet hebt bij de automatische profielbenadering.
In plaats van het tabblad Profiel actief te maken, klikt u op Handmatig.
Hiermee schakelt u over naar handmatige bediening. Onderaan dit gedeelte vindt u de regelaars voor vignettering. De bovenste schuifknop regelt de hoeveelheid. De schuif eronder regelt het middelpunt. Deze regelaar is eerst grijs, maar wordt pas actief als u de vignettering een bepaalde kant op beweegt.
Schuif de regelaar naar links, dan worden de randen donkerder en wordt de lensvignettering die er al was, overdreven. Zo ziet het er bijvoorbeeld uit bij -100 (in tegenstelling tot de schuifregelaars op het tabblad Automatische profielcorrectie, begint de schuifregelaar hier in het midden bij 0 in plaats van 100).
En zo ziet het eruit bij het andere uiterste, bij +100:
Zoals u ziet, lost geen van beide extremen het probleem op, maar naar rechts schuiven en de hoeken en randen lichter maken is de richting die we op willen. Dus ik schaal het een beetje terug, zodat het effect minder dramatisch en meer natuurlijk is. Wat ik probeer te vinden is de sweet spot net voordat de hoeken lichter worden dan de algehele toon. In dit geval is dat ongeveer +29.
Maar dat is nog steeds niet helemaal goed. Hoewel het grootste deel van het blauw nu gelijkmatiger is dan het was, is er nog steeds een helderder gebied in het midden, achter het vliegtuig. Dat kan worden verbeterd met de middelpuntschuif. Het werkt een beetje zoals het smaller of breder maken van een lichtbundel.
In dit geval, door het helemaal naar links te schuiven, wordt het verspreid zodat het meer gelijkmatig is. Het is niet perfect, er is nog steeds een donker gebied in de rechterbenedenhoek, bijvoorbeeld. Maar het is een goede verbetering.
Lensvignettering en samengevoegde panorama’s
De mogelijkheid om lensvignettering te elimineren of minimaliseren, komt vooral van pas bij het samenvoegen van panorama’s. Zonder vignettering kunt u lelijke, ongelijke naden krijgen waar de aan elkaar geplakte beelden worden samengevoegd.
Sommige software voor het aan elkaar plakken van panorama’s heeft vignetteringscorrectie als een ingebouwde functie, maar andere niet. Maar zelfs bij de programma’s die dat wel hebben, is Lightroom’s lens vignetteringscorrectie vaak beter en flexibeler.