Door Neal Lineback en Mandy Lineback Gritzner, Geography in the NewsTM
Polder Salvation
De gevolgen van de opwarming van de aarde en de daarmee gepaard gaande stijging van de zeespiegel bedreigen veel van ’s werelds laaglandgebieden. Hoewel de meeste van deze gebieden niet over de middelen beschikken om zichzelf te beschermen, zijn de poldergebieden van Nederland voorbeelden van dergelijke inspanningen.
Historisch gezien heeft Nederland, een Europees land dat voornamelijk op rivierdelta’s is gebouwd, rivierdijken en zeeweringen gebruikt om zijn overstromingsgevoelige en onder de zeespiegel gelegen land bruikbaar te maken. Nu de dreiging van overstromingen door stormen in het binnenland en stormvloeden in de oceanen toeneemt als gevolg van de opwarming van het klimaat en de stijging van de zeespiegel, hoopt Nederland de toekomstige uitdagingen op verschillende manieren aan te pakken.
Nederland (vroeger Holland genoemd) ligt aan de monding van drie rivieren, de Waal, de Maas en de Schelde. Duizenden jaren lang hebben deze rivieren hun sediment meegevoerd naar de Noordzee, waardoor rijke leemachtige klei werd verspreid over delta’s en de ondiepe zeebodem langs de kust. Een reeks lage barrière-eilanden en zandduinen markeerde de buitenranden van de ondiepe zee.
Grenzen en namen komen niet noodzakelijk overeen met het kaartbeleid van de National Geographic Society.
De landwinning langs de randen van de ondiepe zee begon meer dan 2.000 jaar geleden. De Friezen, het volk dat zich het eerst in Nederland vestigde, bouwden terpen, lage kunstmatige heuvels waarop dorpen en boerderijen werden gebouwd. Later werden de terpen met elkaar verbonden door dijken.
Toen de dijken er eenmaal waren, begonnen de mensen met het droogleggen van waterrijke gebieden voor landbouwdoeleinden. Tegen de 13e eeuw werden windmolens gebruikt om het water uit de gebieden onder de zeespiegel te pompen, waardoor de beroemde polders van Nederland ontstonden.
Een polder is een groot laaggelegen moerasgebied of voormalige zeebodem, geheel of gedeeltelijk omringd door dijken en grotendeels gedraineerd met pompen. Polderen is zo belangrijk dat Nederland zonder polder nauwelijks zou bestaan. Het probleem van polderen is dat, doordat de polders onder het omringende waterpeil liggen, het water steevast onder de dijken terugsijpelt. Het gevolg is dat het water min of meer continu door windmolens of elektriciteit moet worden opgepompt in kanalen, die overal in de polders te vinden zijn. De kanalen vangen het water op, dat vervolgens naar zee stroomt of wordt weggepompt.
Nederland, met bijna 17 miljoen inwoners, is ongeveer twee keer zo groot als New Jersey. In de Nederlandse polderlanden woont meer dan 60 procent van de bevolking van het land en het land genereert 70 procent van het bruto binnenlands product.
Wetenschappelijke voorspellingen over de opwarming van de aarde maken de Nederlanders nerveus over de toekomst van hun land. Wereldwijd kan de zeespiegel stijgen tot een voet (0,3 m) in het begin van deze eeuw en tot bijna drie voet (0,9 m) tegen het einde van de eeuw. De stijging van de zeespiegel zal ook leiden tot grotere stormvloeden als gevolg van hevigere kuststormen, waarvan wetenschappers ook voorspellen dat ze met de opwarming van de aarde gepaard zullen gaan. Deze extreme stormen kunnen de bestaande dijken overspoelen, waardoor polders vollopen met zout water en er omstandigheden ontstaan die vergelijkbaar zijn met de overstromingen in New Orleans als gevolg van de orkaan Katrina. Intensieve regenval die landinwaarts wordt verwacht, zal ook het risico met zich meebrengen van frequentere en ernstigere overstromingen van rivieren die polders kunnen overstromen.
Het land van Nederland wordt echter beïnvloed door andere variabelen die niets met de opwarming van de aarde te maken hebben. De zeeweringen, afwateringskanalen, dijken en dijken zelf hebben invloed gehad op het land. Rivierdelta’s in het algemeen hebben de neiging om op natuurlijke wijze te verzakken, waardoor het effect van een stijging van de zeespiegel toeneemt. De Nederlandse kunstwerken hebben ook het vermogen van de stromen beperkt om op natuurlijke wijze nieuwe sedimenten aan de delta’s toe te voegen.
Gelukkig is de Nederlandse regering zich terdege bewust van haar toekomstige uitdagingen. Aanpassingsplannen variëren van grote technische hoogstandjes tot het weer op natuurlijke wijze laten functioneren van Moeder Natuur.
Een voorbeeld is de Biesbosch, een kleine binnenlandse delta en nationaal park, waar de Nederlandse regering enkele dijken heeft doorgebroken die oorspronkelijk waren gebouwd om landbouwgrond te beschermen en extra afwateringskanalen heeft gegraven. Dergelijke methoden zijn bedoeld om de piekstromen van overstromingen naar steden stroomafwaarts te verminderen. Het water zal niet langer gevangen worden gehouden door strak ingesnoerde rivier- en kanaalkanalen. In plaats daarvan kunnen grote overstromingen zich over de Biesboschdelta verspreiden om als tijdelijk reservoir te dienen. Dit vermindert het gevaar dat het water over de dijken stroomafwaarts stroomt, die de dichtbevolkte steden bewaken.
Andere ideeën zijn om nieuw gebouwde huizen op palen te plaatsen of zo te ontwerpen dat ze blijven drijven. In de toekomst zouden hele dorpen gebouwd kunnen worden om te drijven, verbonden door drijvende trottoirs en wegen. Met zulke vooruitstrevende ideeën is het geen wonder dat de Christian Science Monitor (15 november 2007) ooit zei: “…Nergens zijn de aanpassingsplannen voor de stijgende zeespiegel en overstromingen verder gevorderd dan in Nederland.”
Als de zeespiegel in de komende eeuw stijgt, zullen laaggelegen kustgebieden zich moeten aanpassen. Ambtenaren in andere door zeespiegelstijging bedreigde gebieden over de hele wereld, waaronder het zuiden van Louisiana, letten goed op de strategieën en successen van Nederland om de oceaan op afstand te houden. De vraag voor deze regio’s is of er genoeg middelen beschikbaar zijn om de stijgende oceaan af te wenden.
En dat is Geografie in het Nieuws.
Bronnen: GITN 916 “Nederland en zeespiegelstijging,” Maps.com, 21 dec. 2007; en Spotts, Peter. “How to Fight a Rising Sea,” Christian Science Monitor, 15 november 2007.
Co-auteurs zijn Neal Lineback, Appalachian State University Professor Emeritus in Geografie, en geograaf Mandy Lineback Gritzner. Jane Nicholson, directeur Nieuws van de Universiteit, is technisch redacteur. Geography in the NewsTM is uitsluitend eigendom van en wordt beheerd door Neal Lineback met als doel het verstrekken van geografisch onderwijs aan lezers wereldwijd.