Om eenden gezond te houden, moeten de nodige stappen worden ondernomen om ziekte-uitbraken te voorkomen en, wanneer eenden toch besmet raken, moeten ze een passende behandeling krijgen om sterfte en ziekte tot een minimum te beperken. De volgende richtlijnen werden ontwikkeld met grote koppels eenden in gedachten, maar zij zijn ook van toepassing op kleine koppels.
Ziektepreventie
Ziektepreventie bij eenden, en bij pluimvee in het algemeen, wordt in meer detail besproken in standaard leerboeken over pluimveeziekten en in andere gerelateerde publicaties, waarvan sommige op deze site worden vermeld (Duck Publications). Verzorgers moeten ijverig zijn op drie belangrijke gebieden om te voorkomen dat eenden besmet raken met ziekten.
- Opzetten en handhaven van een biosecurity programma dat de introductie van ziekten voorkomt in de gebouwen waar eenden worden gehouden. Dit omvat het verbieden van de toelating van elke potentiële bron van besmettelijke agentia, zoals levende eenden, ander gevogelte of dieren. In gevallen waarin het nodig is levende eenden naar het bedrijf te brengen, moeten de eenden afkomstig zijn van een erkende ziektevrije bron, en moeten zij ter observatie in quarantaine worden geplaatst voordat zij op het bedrijf worden binnengebracht. De toegang van potentiële dragers van besmettelijk materiaal, zoals mensen, vrachtwagens, pluimveekratten en uitrusting, moet worden geweigerd, tenzij passende ontsmettingsmaatregelen worden genomen. Eendenverzorgers moeten andere kleren en laarzen aantrekken en desinfecterende voetbaden gebruiken bij het betreden van het terrein of de gebouwen.
- Immuniseer eenden tegen bekende besmettelijke ziekten. In veel gevallen kan een hoge mate van bescherming tegen veel voorkomende eendenziekten worden geïnduceerd door de toediening van geschikte vaccins of bacteriën op het juiste moment. Zie Eend Biologics voor meer informatie.
- Minimaliseer omgevingsstress waardoor eenden vatbaar kunnen worden voor infecties. Dit omvat de juiste huisvesting, management, ventilatie en voeding, elders op deze site besproken.
Voorkomende eendenziekten
Eendendvirushepatitis
Eendvirushepatitis is een zeer dodelijke besmettelijke ziekte van jonge eendenkuikens, 1-28 dagen oud. Eendenkuikens zijn het meest vatbaar op jongere leeftijd en worden geleidelijk resistenter naarmate ze ouder worden. De ziekte komt zelden voor bij eendenkuikens ouder dan 4 weken. De ziekte begint zeer snel, verspreidt zich snel door het koppel en kan tot 90% sterfte veroorzaken. Zieke eendenkuikens krijgen spasmodische samentrekkingen van hun poten en sterven binnen een uur in een typische “gebogen-achterover” houding. De lever is vergroot en vertoont hemorragische vlekken. Om deze ziekte te voorkomen, moeten leeftijdsgroepen geïsoleerd gehouden worden en moeten fokeenden gevaccineerd worden met een verzwakt levend virus eendenhepatitisvaccin (om maternaal immuun eendenkuikens te produceren).
Eenddenpest (Duck Virus Enteritis)
Duck virus enteritis is een acute, besmettelijke, zeer dodelijke ziekte van watervogels veroorzaakt door een herpesvirus. Deze ziekte treft vooral volwassen eenden, maar wordt ook bij jonge eenden gezien. Aangetaste vogels vertonen sloomheid, verwrongen veren, groengele diarree die soms met bloed besmeurd is. Bij dode vogels zijn de veren rond de snuit vaak met bloed besmeurd en druppelt er bloed uit de neusgaten. Bloedingen kunnen worden aangetroffen in weefsels over het gehele lichaam. Eruptieve laesies van het slijmvlies van de slokdarm en de darm zijn kenmerkende tekenen van de ziekte. Necrotische plaques kunnen worden waargenomen in de cloaca. Regelmatige immunisatie van fokeenden met een verzwakt levend eendenvirus enteritis vaccin biedt voldoende bescherming.
Riemerella anatipestifer Infectie
Deze bacteriële ziekte van eenden is ook bekend als Pasteurella anatipestifer infectie, infectieuze serositis en Nieuwe Eend ziekte. Anatipestifer infectie veroorzaakt hoge sterfte, gewichtsverlies en veroordeling. In de acute vorm worden lusteloosheid, ooguitvloeiing en diarree vaak gezien. Eenden vertonen incoördinatie, schudden van de kop en een gedraaide nek. De vogels liggen meestal op hun rug en pootje te baden. Typische laesies die bij dode vogels worden aangetroffen zijn geïnfecteerde luchtzakken, vliezen die het hart en de lever bedekken, en hersenvliesontsteking. Preventieve behandeling en vaccinatie zijn doeltreffende middelen ter bestrijding. Penicilline, enrofloxacine en sulfadimethoxine-ormetoprim (0,04-0,08% in het voer) zijn doeltreffend om de sterfte te verminderen.
Avian Cholera
Avian cholera, ook wel fowl cholera genoemd, veroorzaakt door de bacterie Pasteurella multocida is een belangrijke ziekte bij tamme eenden, en is een bijzonder lastige ziekte bij eenden in sommige delen van Azië. Deze ziekte wordt in verband gebracht met slechte hygiëne en stilstaand water in eendenhokken. Symptomen zijn gebrek aan eetlust, slijmerige afscheiding uit de mond, diarree, en bij fokeenden een moeizame ademhaling. De laesies die bij dode eenden worden gevonden zijn onder andere bloedingen in de hartspier, het mesenterium en het abdominale vet. De lever is vergroot, koperkleurig en brokkelig (gemakkelijk af te brokkelen). Op de lever kunnen witte puntige vlekken te zien zijn. Goede hygiënische praktijken dragen in hoge mate bij tot het voorkomen van deze ziekte. Sulfadimethoxine-ormetoprim (0,02-0,04%) en chloortetracycline (0,044%) in het voeder zijn doeltreffende behandelingen.
Colibacillose
Deze veel voorkomende infectie bij pluimvee veroorzaakt door Escherichia coli, veroorzaakt verminderde uitkomst, infectie van de dooierzak (omphalitis), een septicemie (bacteriële invasie van de bloedbaan) bij eenden van 2-8 weken oud en salpingitis en peritonitis bij fokeenden. Bij eenden op de markt veroorzaakt E. coli infectie laesies die sterk lijken op die van Riemerella anatipestifer infectie (zie hierboven). Goede hygiëne en management zijn belangrijke preventieve maatregelen. Sulfadimethoxine-ormetoprim (0,04-0,08%) en chloortetracycline (0,044%) in het voeder zijn nuttig bij de bestrijding van deze ziekte.
Aspergillose
Deze aandoening treedt op wanneer eenden sporen inademen die worden geproduceerd door de schimmel (fungi) Aspergillus (Aspergillus fumigatus is de meest voorkomende soort) die groeit op vochtig stro of voeder. Deze ingeademde sporen veroorzaken meerdere knobbeltjes of plaques in de longen en luchtzakken. Veel voorkomende symptomen zijn hijgen, lusteloosheid en uitdroging. Deze ziekte moet niet verward worden met de hieronder beschreven aflatoxinevergiftiging. De beste oplossing om aspergillose te voorkomen is het gebruik van beschimmeld stro te vermijden en te voorkomen dat het voer nat wordt.
Toxinen
Eenden zijn bijzonder vatbaar voor bepaalde toxinen, en in sommige gevallen opvallend meer dan kippen of kalkoenen. Daarom moeten eendenverzorgers extra voorzichtig zijn in het voorkomen dat eenden deze toxinen binnenkrijgen of eraan worden blootgesteld.
Aflatoxinevergiftiging
Schimmels (fungi) die voor en na de oogst op graankorrels en oliehoudende zaden groeien, produceren een aantal toxinen die bijzonder schadelijk zijn voor eenden. Verreweg de giftigste van deze stoffen is een groep toxinen die aflatoxinen worden genoemd. Aflatoxines worden geproduceerd door de schimmels Aspergillus flavus en Aspergillus parasiticus. Eenden zijn zeer gevoelig voor deze toxinen. Zeer kleine hoeveelheden veroorzaken een hoge sterfte. Natte oogstomstandigheden bevorderen de groei van deze schimmel.
Botulisme
Eenden die toegang hebben tot stilstaande vijvers of andere gebieden waar zich rottend organisch materiaal bevindt (met name kadavers), kunnen toxinen consumeren die worden geproduceerd door de bacterie Clostridium botulinum. Dit gebeurt wanneer de temperatuur en andere omstandigheden gunstig zijn voor de groei van deze anaërobe sporenvormende bacterie. Botulisme veroorzaakt een progressieve slappe (slappe) verlamming van de nek (limberneck), poten en vleugels. Getroffen eenden sterven gewoonlijk binnen 24-48 uur in coma.
Castorbonenvergiftiging
In Texas zijn gevallen gemeld van hoge sterfte onder wilde eenden, als gevolg van het consumeren van castorbonen (Ricinus communis). Ricinusbonen bevatten ricine, een toxalbumine waarvan bekend is dat het giftigheid veroorzaakt bij mensen en huisdieren.
Koolzaadmeel
Sommige oudere variëteiten van koolzaadmeel bevatten erucazuur en goitrogenen in hoeveelheden die hoog genoeg zijn om schadelijk te zijn voor pluimvee. Eenden zijn veel gevoeliger voor erucazuur dan kippen en kalkoenen. Genetisch verbeterde koolzaadvariëteiten (Canola) bevatten veel lagere gehalten van deze toxines. Maar zelfs Canola meel moet eerst getest worden op eenden voordat het op grote schaal gebruikt wordt in eendenvoeders.
Insecticiden, rodenticiden
Eendenhouders moeten erop letten geen insectensprays of knaagdiergif, waarvan bekend is dat het schadelijk is voor eenden, te gebruiken in gebieden die toegankelijk zijn voor eenden. Sommige insectensprays zijn zeer giftig voor eenden, zoals parathion en diazinon. Lees altijd zorgvuldig de aanwijzingen op de verpakking van het insecticide voordat u het gebruikt in de buurt van eenden. Rattengif dat Warfarine bevat, een antistollingsmiddel, kan, indien geconsumeerd door eenden, hen doen doodbloeden.
Tirath S. Sandhu, DVM, Ph.D.