De meeste Derde Wereldlanden zijn voormalige koloniën. Nadat zij onafhankelijk waren geworden, werden veel van deze landen, vooral de kleinere, voor het eerst geconfronteerd met de uitdagingen van de opbouw van een natie en van instellingen op eigen kracht. Als gevolg van deze gemeenschappelijke achtergrond waren veel van deze landen gedurende het grootste deel van de 20e eeuw in economische termen “in ontwikkeling”, en veel van deze landen zijn dat nog steeds. Deze term, die vandaag de dag wordt gebruikt, duidt in het algemeen op landen die zich nog niet tot hetzelfde niveau hebben ontwikkeld als de OESO-landen, en die dus nog volop in ontwikkeling zijn.
In de jaren tachtig van de vorige eeuw bood de econoom Peter Bauer een concurrerende definitie voor de term “Derde Wereld”. Hij beweerde dat het toekennen van de status van Derde Wereld aan een bepaald land niet gebaseerd was op enige stabiele economische of politieke criteria, en een meestal arbitrair proces was. De grote verscheidenheid aan landen die tot de Derde Wereld worden gerekend – van Indonesië tot Afghanistan – varieert van economisch primitief tot economisch geavanceerd en van politiek ongebonden tot sovjet- of westers georiënteerd. Er zou ook voor kunnen worden gepleit dat delen van de VS meer op de Derde Wereld lijken.
Het enige kenmerk dat volgens Bauer alle Derde Wereldlanden gemeen hadden was dat hun regeringen “westerse hulp eisen en ontvangen”, waarvan hij het geven sterk afkeurde. Aldus werd de verzamelterm “Derde Wereld” zelfs tijdens de Koude Oorlog als misleidend bestreden, omdat hij geen consistente of collectieve identiteit had onder de landen die hij zogenaamd omvatte.
OntwikkelingshulpEdit
Tijdens de Koude Oorlog werden de ongebonden landen van de Derde Wereld door zowel de Eerste als de Tweede Wereld gezien als potentiële bondgenoten. Daarom deden de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie veel moeite om in deze landen banden te smeden door economische en militaire steun aan te bieden om strategisch gelegen bondgenootschappen te sluiten (bijv. de Verenigde Staten in Vietnam of de Sovjet-Unie in Cuba). Tegen het einde van de Koude Oorlog hadden veel Derde Wereldlanden kapitalistische of communistische economische modellen aangenomen en bleven zij steun ontvangen van de zijde die zij hadden gekozen. Gedurende de Koude Oorlog en daarna zijn de landen van de Derde Wereld de prioritaire ontvangers geweest van westerse buitenlandse hulp en de focus van economische ontwikkeling via mainstream theorieën zoals de moderniseringstheorie en de afhankelijkheidstheorie.
Tegen het einde van de jaren zestig kwam het idee van de Derde Wereld te staan voor landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika die door het Westen als onderontwikkeld werden beschouwd op basis van een verscheidenheid aan kenmerken (lage economische ontwikkeling, lage levensverwachting, hoge percentages armoede en ziekte, etc.). Deze landen werden het doelwit van hulp en steun van regeringen, NGO’s en particulieren uit rijkere landen. Een populair model, bekend onder de naam Rostow’s stadia van groei, stelde dat ontwikkeling plaatsvond in 5 stadia (Traditionele samenleving; Voorwaarden voor het opstijgen; Aandrijving tot Volwassenheid; Tijdperk van Hoge Massaconsumptie). W.W. Rostow stelde dat de start de kritieke fase was die de Derde Wereld miste of waarmee zij worstelde. Daarom was buitenlandse hulp nodig om industrialisatie en economische groei in deze landen op gang te helpen.
Verondersteld “Einde van de Derde Wereld”
Sinds 1990 is de term “Derde Wereld” in veel evoluerende woordenboeken in verschillende talen geherdefinieerd om te verwijzen naar landen die geacht worden economisch en/of sociaal onderontwikkeld te zijn. Vanuit het oogpunt van “politieke correctheid” kan de term “Derde Wereld” als achterhaald worden beschouwd, omdat het begrip ervan vooral een historische term is en niet volledig recht kan doen aan wat vandaag de dag wordt bedoeld met ontwikkelingslanden en minder ontwikkelde landen. Rond het begin van de jaren zestig kwam de term “onderontwikkelde landen” voor en de Derde Wereld diende als synoniem daarvoor, maar nadat hij officieel door politici was gebruikt, werd “onderontwikkelde landen” al snel vervangen door “ontwikkelingslanden” en “minder ontwikkelde landen”, omdat de vorige term vijandigheid en gebrek aan respect uitstraalde, waarbij de Derde Wereld vaak wordt gekarakteriseerd met stereotypen. Het hele classificatiesysteem van de “Vier Werelden” is ook als denigrerend bestempeld, omdat de norm vooral gericht was op het Bruto Nationaal Product van elk land. Wanneer de Koude Oorlog ten einde loopt en veel soevereine staten zich beginnen te vormen, wordt de term Derde Wereld minder bruikbaar. Niettemin blijft de term populair in de hele wereld, omdat hij niet alleen verwijst naar een lager ontwikkelingsniveau, maar ook naar iets van lage kwaliteit of op andere manieren gebrekkig.
De algemene definitie van de Derde Wereld kan worden teruggevoerd op de geschiedenis dat naties die tijdens de Koude Oorlog als neutraal en onafhankelijk werden beschouwd, werden beschouwd als Derde Wereld-landen, en normaal gesproken worden deze landen gedefinieerd door hoge armoedecijfers, gebrek aan middelen, en een onstabiele financiële status. Door de snelle ontwikkeling van modernisering en globalisering hebben landen die vroeger als Derde-Wereldlanden werden beschouwd echter een grote economische groei doorgemaakt, zoals Brazilië, India en Indonesië, die vandaag de dag niet langer kunnen worden gedefinieerd als armoedig of met een laag BNP. De verschillen tussen de naties van de Derde Wereld worden in de loop der tijd steeds groter, en het zal moeilijk zijn om de Derde Wereld te gebruiken om groepen naties te definiëren en te organiseren op basis van hun gemeenschappelijke politieke regelingen, omdat de meeste landen in dit tijdperk onder verschillende geloofsovertuigingen leven, zoals Mexico, El Salvador, en Singapore, die allemaal hun eigen politieke systeem hebben. De indeling van de Derde Wereld in categorieën wordt anachronistisch, omdat de politieke indeling en het economisch systeem niet meer van toepassing zijn in de huidige samenleving. Op basis van de normen van de Derde Wereld kan elke regio van de wereld worden ingedeeld in een van de vier soorten relaties tussen staat en samenleving, en zal uiteindelijk eindigen in vier uitkomsten: praetorianisme, multi-autoriteit, quasi-democratisch en levensvatbare democratie. De politieke cultuur zal echter nooit worden beperkt door de regel en het concept van de Derde Wereld kan worden afgebakend.