Walnoten worden geteeld in boomgaarden en pinda’s kunnen worden geplant, maar er is een bos nodig om een paranoot groot te brengen.
Hoewel de halvemaanvormige, romige zaden hun weg hebben gevonden naar de harten en monden van mensen over de hele wereld, zijn ze afkomstig van een winterharde, ronde zaadbol die alleen in de boomtoppen van de Amazone te vinden is. De wereldwijde paranoot industrie is gebaseerd op een delicate vergelijking van bijen, bomen, regenval, en een bijzonder tandig knaagdier.
Verspreid over de laaglanden van de Amazone, groeit de paranoot boom in afgelegen delen van het regenwoud in Bolivia, Brazilië, en Peru. Hij torent boven andere flora uit op een formidabele hoogte van 150 tot 200 voet en kan honderden jaren oud worden. Maar voor degenen die niet bekend zijn met het bos, is hun voortbestaan als soort verbijsterend. Ze dragen alleen vruchten in vrijwel ongerepte, ongestoorde bossen, en als ze dat doen, zitten hun zaden gevangen, ingekapseld in de ourico, een bolvormige, kokosnootachtige schaal die zo taai is dat er de kracht van een machete nodig is om hem open te breken. Zaadverspreiding lijkt onmogelijk.
Als een ourico valt, valt hij snel. Naar beneden schietend met een snelheid van bijna 50 mijl per uur, schiet de vijf pond wegende huls tegen de grond en slaat met zo’n kracht in dat hij zich een beetje in de grond nestelt. Braziliaanse notenvissers zijn zich hiervan bewust. Ze dragen brede, houten hoeden en blijven thuis op winderige dagen, want een klap op het hoofd van een ourico is bijna altijd fataal.
De mens oogst al lang paranoten, maar één zoogdier kraakt de zaaddoos al veel langer zonder machete. De vlijtige agouti is een massief, eekhoornachtig, ingrijpend knaagdier met kraaloogjes en ongelooflijk scherpe tanden. Het is het geheime wapen van de paranotenboom als het gaat om zaadverspreiding. Hij reageert op het geluid van vallende ouricos, en knaagt de dop open met zijn indrukwekkende snijtanden. Maar de agouti eet meestal niet alle zaden in één keer, hij neemt er een paar mee van de boom en begraaft ze voor later. Onvermijdelijk zullen sommige van de begraven paranoten in de vergetelheid raken en plaats maken voor nieuwe bomen. In zijn boek uit 1948, Nuts, schrijft F.N. Howes: “Het is dus dat deze kleine dieren van dienst zijn bij het vermeerderen en verspreiden van een van de grootste en nuttigste bomen van het woud.”
Maar de agouti is niet het enige wezen dat zorgt voor het voortbestaan van de paranotenboom. Om vruchten te kunnen dragen, hebben de bloemen van de boom bestuiving nodig van de orchidee-bij, een van de weinige bijen met een tong die lang genoeg is om zich uit te strekken in de lange, dekselbloemen van de boom. Deze bijen hebben echter een geur nodig van een bepaalde orchidee uit het Amazonegebied om partners aan te trekken. Als de orchidee verdwijnt, verdwijnen waarschijnlijk ook de bijen, de zaden en een groot aantal andere dieren die van de paranoot afhankelijk zijn.
Door dit ingewikkelde ecosysteem kunnen paranoten eenvoudigweg niet van de Amazone worden gescheiden. Volgens de Oxford Companion to Food and Drink is niemand erin geslaagd de bomen op commerciële schaal te kweken, afgezien van een paar plantages in Brazilië. Dit heeft soms een garantie gevormd tegen dreigende ontbossing. Zolang de vraag naar paranoten hoog blijft, wordt de handel gestimuleerd om delen van het bos onaangeroerd te laten.
Natuurbeschermers hebben hierop ingespeeld en beweren dat ondersteuning van de industrie een manier kan zijn om ontbossing af te remmen. De Amazon Conservation Association begon zelfs de slogan te gebruiken: “Red de Amazone, eet een paranoot!” Maar sommige onderzoekers vroegen zich af of er een addertje onder het gras zat: Het oogsten van te veel paranoten kan ervoor zorgen dat de agouti, in afwachting van minder zaden, al vroeg een eetbui krijgt. Volgens een studie uit 2010 leidt een verminderde beschikbaarheid van zaden als gevolg van overoogsten of weerspatronen ertoe dat de agouti meer paranoten eet, en er minder begraaft.
Dit was bijzonder relevant in 2017. Door de droogte vielen de vruchten eerder af, waardoor er een tekort aan zaden ontstond, zowel voor agouti als voor mensen. De prijzen stegen met meer dan 60%, waardoor grote muesli- en graanrepenfabrikanten hun recepten wijzigden om het zaad weg te laten. Maar de vraag bleef hoog, omdat mensen naar het zaad zochten vanwege de superfood-kwaliteiten die onlangs werden benadrukt.
Het lot van het zaad dicteert niet alleen de inhoud van toekomstige muesli’s, maar ook een groot aantal levens in het Amazonegebied. Volgens het Wereld Natuur Fonds vullen de lege zaaddozen zich met regenwater en vormen ze een broedplaats voor waterjuffers, padden en zelfs een giftige kikkersoort. En hoewel het nu tegen de wet is om een paranootboom om te hakken, worden de zaden en de wilde dieren die ervan afhankelijk zijn nog steeds bedreigd door illegale houtkap en verbranding.
Hoewel we de agouti te danken hebben voor het romige snackzaad waar we vandaag de dag van genieten, hebben ook mensen nu een rol te spelen in het op een duurzame manier kraken van de paranoot-economie.