An Oral History of “Free Bird”

Nauwelijks vijftig jaar nadat het werd geschreven, is “Free Bird” nog steeds de afsluiter van het concert van de Southern rock band Lynyrd Skynyrd, waarvan de laatste afscheidstournee in oktober in Manchester, Tennessee eindigt. De oprichters Ronnie Van Zant en Allen Collins schreven het nummer in Jacksonville, Florida, in 1970, en het duurde niet lang voordat “Free Bird” en de uitgebreide gitaarsolo aan het eind een van de bekendste nummers van de band werd en een live-show favoriet.

Nadat Van Zant omkwam bij een vliegtuigongeluk in 1977, kreeg het nummer een nieuwe betekenis. Gitarist Gary Rossington, die het ongeluk overleefde, ronselde Ronnie’s jongere broer Johnny Van Zant in de jaren tachtig om de band te helpen hervormen en – uiteindelijk – de woorden van zijn broer te zingen voor duizenden fans.

We spraken met Johnny Van Zant, Rossington, en gitarist Rickey Medlocke over de oorsprong en evolutie van het nummer, waarom fans erop staan om “Free Bird!”tijdens concerten, en hoe het voelt om het elke avond in een andere stad voor de laatste keer uit te voeren.

De oorsprong

In 1964 begon een groep tienervrienden, waaronder zanger Ronnie Van Zant en gitaristen Gary Rossington en Allen Collins, samen te jammen in Jacksonville, Florida. Ze gebruikten een aantal bandnamen en kwamen uiteindelijk uit op Lynyrd Skynyrd, een schertsende verwijzing naar Leonard Skinner, hun gymleraar op de middelbare school die tekeer ging tegen jongens met lang haar. In de jaren zeventig had de band een grote aanhang opgebouwd en schreven de vrienden enkele van Skynyrd’s populairste nummers, waaronder “Free Bird”. Multi-instrumentalist Rickey Medlocke sloot zich kort daarna voor een tijdje aan, speelde drums en nam op.

Gary Rossington: Op een repetitiedag begon Allen de akkoorden van “Free Bird” te spelen in het huis waar we gewoonlijk rondhingen na school en nadat we met school gestopt waren. Ronnie ging altijd op de bank liggen na twee of drie uur repeteren. Hij lag daar en hoorde fouten en zei, “Laten we dat herstellen.” Als een van ons een goed idee kreeg, zei hij: “Speel het, speel.”

Allen had deze akkoorden, en hij speelde ze keer op keer, maar eerst dacht Ronnie dat er te veel akkoordwijzigingen waren om teksten op te schrijven. Deze keer zei Ronnie, “Speel dat nog eens.” Allen speelde de akkoorden, dan speelde ik ze, en Ronnie zat daar gewoon en schreef de tekst, een liefdesliedje. Hoe we onderweg waren. We hadden het nog niet echt gemaakt. We speelden overal waar we konden spelen. Het was niet zo zwaar of niets voor ons in het begin.

Rickey Medlocke: De manier waarop Ronnie teksten schreef, je haalde er op je eigen manier de betekenis uit. “Bye bye, baby, it’s been a sweet love,” betekent niet een definitief afscheid voor mij. Het betekent vaarwel tot ik terugkeer.

GR: We begonnen het te spelen, alleen het langzame gedeelte, in clubs. Dan, na een paar sets, zou Ronnie zeggen, “Jullie spelen allemaal een beetje langer, mijn keel doet pijn en ik heb een pauze nodig.” De ene avond speelden we een minuut langer, de volgende avond twee minuten of drie, en dan jamden we vijf minuten of langer. Een man in een club in Atlanta zei: “Willen jullie dat nummer ‘Firefly’ spelen, dat een groot einde heeft? Dat ene waar we allemaal op kunnen dansen aan het eind?”

RM: Het was niet totdat ze dat einde toevoegden dat “Free Bird” werd losgelaten. Het nummer sloeg aan in de clubs.

In 1972 tekende Lynyrd Skynyrd bij MCA Records, dat het debuutalbum van de band, Lynyrd Skynyrd (Uitgesproken als ‘Lĕh-‘nérd ‘Skin-‘nérd), in 1973 produceerde en uitbracht. “Free Bird” was het laatste nummer van de tweede kant.

RM: We knipten de allereerste opname in Muscle Shoals. De band had het einde al uitgewerkt tegen de tijd dat ik erbij kwam. Ze lieten me de volledige versie zien, en ik denk dat het zo’n zeventien minuten lang was.

GR: MCA zei dat we het volledige nummer niet konden uitbrengen omdat niemand het op de radio zou draaien. Het was te lang. Ze zeiden om het langzame deel te doen en uit te faden, en wij waren zo van, “Nee, je gaat ons liedje niet veranderen omdat we het eindgedeelte leuk vinden.” We deden een volledige versie, maar MCA had de macht om het te doen zoals zij wilden.

“Free Bird,” met zijn verlengde einde, werd een live-show signatuur voor de band gedurende de jaren zeventig.

GR: Tijdens onze shows, droeg Ronnie het op aan iemand. Nadat Berry en Duane waren overleden aan motorongelukken, zouden we het aan hen opdragen, want zoals Ronnie zei, ze waren vrije vogels. Ze waren onze vrienden, onze grote invloeden, en het brak onze harten. We zouden zeggen, “Dit lied is voor hen vanavond.”

The Return

Op 20 oktober 1977, toen de band tussen optredens in South Carolina en Louisiana vloog, raakte het chartervliegtuig zonder brandstof en stortte neer in een bos in Mississippi, waarbij zes passagiers omkwamen, onder wie Van Zant. Collins overleefde de crash met ernstige verwondingen. Hij overleed in 1990. Rossington overleefde het ongeluk ook en is het enige nog levende lid van de band dat nog optreedt. In 1987 organiseerden Rossington en andere leden van voor de crash een reünietournee en benaderden Johnny Van Zant, een soloartiest op dat moment, om mee te doen als leadzanger.

Johnny Van Zant: Ik had nooit in de band willen zitten. Lynyrd Skynyrd zou voor altijd doorgaan met mijn broer. Tien jaar na het ongeluk, werd ik naar een vergadering geroepen. Ik liep een kamer in, en hier waren deze jongens die het ongeluk met mijn broer hadden overleefd. Ze wilden dat ik meedeed aan een tribute tour.

Van Zant voelde zich ongemakkelijk om “Free Bird” te zingen tijdens de tour, totdat Rossington iets zei dat hem van gedachten deed veranderen.

GR: Na de crash hadden we gewoon Ronnie’s microfoon met een hoed erop, en we speelden “Free Bird” instrumentaal en lieten het publiek het zingen. Maar ik wist dat de mensen het lied wilden horen. En ik wist dat Ronnie het geschreven had om gezongen te worden.

JVZ: Ik zei tegen Gary, “Ronnie is de man die dit zou moeten zingen.” Toen, op een show, kwamen we van het podium na “Alabama,” en Gary zei, “Het publiek is aan het opheffen en ik ga niet terug naar buiten tenzij jij het zingt.” Hij zei me, “Ronnie was een zanger en een songwriter en het lied moet gezongen worden.” Dat raakte me, en sindsdien zing ik het.

Na de dood van Collins in 1990 kwam Medlocke, die frontman was geweest van de band Blackfoot, weer bij Lynyrd Skynyrd op gitaar.

RM: Toevallig waren Allen’s stijl en mijn stijl vergelijkbaar, dus het was vrij goed uitgestippeld dat ik Allen’s partijen zou gaan spelen. De gemakkelijkste om op te werken was “Free Bird” omdat het einde in secties is opgebouwd. Ik neem Allen’s basis lead en blijf daar vrij goed bij, maar ik geef er hier en daar een andere draai aan. Elke avond is “Free Bird” een beetje anders. Het publiek kan dat niet zien, maar ik wel. Er is nog geen avond voorbijgegaan dat ze niet blijven nadat de hele set is afgelopen om “Free Bird” te horen.”

The Legacy

Groepslieden die “Play Free Bird!” roepen – al dan niet tijdens een show van Lynyrd Skynyrd – is slechts één manier waarop het nummer is doorgesijpeld in de overlevering van de rockmuziek.

GR: We waren ons niet bewust van mensen die “Free Bird!” riepen tijdens andere shows totdat het een ding was, want tijdens onze shows als we zouden stoppen, zouden ze gaan “Free Bird! Free Bird!”

JVZ: Een keer, ging ik naar een Cher concert hier in Jacksonville met mijn vrouw. We dronken een paar cocktails, en voor ik het wist stond ik in het publiek “Free Bird!” te roepen. “Free Bird!” naar Cher. Mijn vrouw zei dat ik mijn mond moest houden. Ronnie en Allen leefden niet lang genoeg om het een klassieker te zien worden. Ze hebben niet kunnen zien dat iedereen “Free Bird” kent. Het wordt gespeeld op diploma-uitreikingen, bruiloften en begrafenissen, en veel mensen zeggen dat we ze met “Free Bird” door de universiteit hebben gekregen.

Iedere avond kijken we naar het publiek en zie je mensen elke songtekst met Johnny meezingen. Aan het eind begint iedereen op en neer te springen, en het is emotioneel om het publiek dat te zien doen. Het nummer laat je denken aan je liefde of mensen die je hebt verloren.

JVZ: Omdat dit onze laatste tournee is, denk ik elke keer op het podium: dit is de laatste keer dat ik “Free Bird” in deze stad ga zingen. Ik kijk uit naar het publiek, en ik ben al eenendertig jaar bij de band, en eerlijk gezegd voelt het alsof er eenendertig seconden voorbij zijn gegaan.

We hebben een groot scherm met foto’s van iedereen die in de band heeft gezeten, en soms hebben we een video afspelen waar Ronnie zingt het met mij. Het is erg cool. Ik heb mensen horen zeggen dat toen ik begon, ik niet zo goed was als Ronnie. Ik wilde nooit zo goed zijn als mijn broer. Ik wilde gewoon zijn muziek voortzetten. Ik ben Johnny, hij was Ronnie, en dat is wat me op de been hield. We zullen nooit degenen vergeten die hiermee zijn begonnen.