Het gebied van de stad was in feite een onontgonnen terrein, en het was in deze stad dat de Akhetaten beschreven als de “zetel van de Eerste Gelegenheid van de Aton, die hij voor zichzelf had gemaakt opdat hij daarin zou rusten”.
Het kan zijn dat de gelijkenis van de Koninklijke Wadi met de hiëroglief voor horizon aantoonde dat dit de plaats was om de stad te stichten.
De stad werd gebouwd als de nieuwe hoofdstad van de farao Achnaton, gewijd aan zijn nieuwe godsdienst van verering aan de Aton. De bouw begon in of rond jaar 5 van zijn bewind (1346 v. Chr.) en werd waarschijnlijk voltooid in jaar 9 (1341 v. Chr.), hoewel het twee jaar eerder de hoofdstad werd. Om de bouw van de stad te bespoedigen werden de meeste gebouwen opgetrokken uit lemen bakstenen en witgekalkt. De belangrijkste gebouwen werden bekleed met plaatselijke steen.
Het is de enige oude Egyptische stad waarvan grote details van het interne plan bewaard zijn gebleven, grotendeels omdat de stad werd verlaten na de dood van Achnaton, toen Achnaton’s zoon, koning Toetanchamon, besloot de stad te verlaten en terug te keren naar zijn geboorteplaats in Thebe (het huidige Luxor). De stad schijnt nog een tiental jaren na zijn dood actief te zijn gebleven, en een schrijn voor Horemheb wijst erop dat zij althans gedeeltelijk bewoond was aan het begin van zijn regeerperiode, al was het maar als bron voor bouwmateriaal elders. Toen het eenmaal verlaten was, bleef het onbewoond tot de Romeinse nederzetting langs de rand van de Nijl begon. Door de unieke omstandigheden van ontstaan en verlaten, is het echter de vraag hoe representatief Amarna eigenlijk is voor de oude Egyptische steden. Amarna werd inderhaast gebouwd en besloeg een gebied van ongeveer 13 km op de oostelijke oever van de Nijl; op de westelijke oever werd land braakgelegd om gewassen te verbouwen voor de bevolking van de stad. De hele stad werd omringd door in totaal 14 grensstenen die Akhenatens voorwaarden voor de vestiging van deze nieuwe hoofdstad van Egypte gedetailleerd beschrijven.
De vroegst gedateerde stèle uit Akhenatens nieuwe stad is bekend als grenssteen K die is gedateerd op Jaar 5, IV Peret (of maand 8), dag 13 van Achnatens regering. (De meeste van de oorspronkelijke 14 grensstèles zijn sterk geërodeerd.) Hierop staat een verslag van Achnaton’s stichting van deze stad. Het document vermeldt de wens van de farao om hier verscheidene Atentempels te laten oprichten, om in de oostelijke heuvels van Amarna verscheidene koninklijke graven te bouwen voor hemzelf, zijn voornaamste vrouw Nefertiti en zijn oudste dochter Meritaten, en ook zijn uitdrukkelijke opdracht om na zijn dood naar Amarna terug te keren voor zijn begrafenis. Grensstèle K geeft een beschrijving van de gebeurtenissen die in Amarna werden gevierd:
Zijne Majesteit besteeg een grote wagen van electrum, zoals de Aton wanneer Hij aan de horizon oprijst en het land met Zijn liefde vult, en ging op een goede weg naar Akhetaten, de plaats van herkomst, die Hij voor Zichzelf had geschapen opdat Hij daarin gelukkig zou zijn. Het was Zijn zoon Wa’enrē, die het voor Hem stichtte als Zijn monument, toen Zijn Vader hem gebood het te maken. De hemel was verheugd, de aarde was verheugd elk hart was vervuld van verrukking toen zij hem aanschouwden.
Deze tekst stelt vervolgens dat Achnaton een groot offer bracht aan de god Aton “en dit is het thema dat wordt geïllustreerd in de lunetten van de stèles waar hij met zijn koningin en oudste dochter voor een altaar staat dat vol ligt met offers onder de Aton, terwijl het op hem schijnt en zijn lichaam verjongt met zijn stralen.”
Site and planEdit
De ruïnes van de stad, gelegen op de oostelijke oever van de Nijl, zijn ruwweg van noord naar zuid aangelegd langs een “Koninklijke Weg”, die nu “Sikhet es-Sultan” wordt genoemd. De Koninklijke residenties bevinden zich over het algemeen in het noorden, in wat bekend staat als de Noordstad, met een centraal administratief en religieus gebied en het zuiden van de stad bestaat uit residentiële buitenwijken.
NoordstadEdit
Als men de stad Amarna vanuit het noorden via de rivier nadert, zou het eerste gebouw voorbij de noordelijke grenssteen het noordelijke Riverside Palace zijn. Dit gebouw liep helemaal door tot aan de waterkant en was waarschijnlijk de hoofdresidentie van de koninklijke familie. In het noordelijke stadsgebied ligt het Noordelijke Paleis, de hoofdresidentie van de Koninklijke Familie. Tussen dit en de centrale stad lag de Noordelijke Buitenwijk, aanvankelijk een welvarend gebied met grote huizen, maar de huizen werden kleiner en armer naarmate ze verder van de weg lagen.
Centrale StadEdit
De meeste belangrijke ceremoniële en administratieve gebouwen lagen in de centrale stad. Hier werden de Grote Tempel van de Aton en de Kleine Tempel van de Aton gebruikt voor religieuze functies en daartussen lagen het Grote Koninklijke Paleis en de Koninklijke Residentie, de ceremoniële residentie van de koning en de koninklijke familie, die door een brug of hellingbaan met elkaar waren verbonden. Achter de Koninklijke Residentie lag het Bureau van Correspondentie van de Farao, waar de Amarna-brieven werden gevonden.
Dit gebied was waarschijnlijk het eerste dat werd voltooid, en kende ten minste twee bouwfasen.
Zuidelijke buitenwijkenEdit
Ten zuiden van de stad lag het gebied dat nu wordt aangeduid als de zuidelijke buitenwijken. Het bevatte de landgoederen van veel van de machtige edelen van de stad, waaronder Nakhtpaaten (opperminister), Ranefer, Panehesy (hogepriester van de Aton) en Ramose (meester van de paarden). In dit gebied bevond zich ook het atelier van de beeldhouwer Thutmose, waar in 1912 de beroemde buste van Nefertiti werd gevonden.
Verder naar het zuiden van de stad lag Kom el-Nana, een ommuring, gewoonlijk zonnescherm genoemd, en waarschijnlijk gebouwd als een zonnetempel, en vervolgens de Maru-Aten, een paleis of zonnetempel die oorspronkelijk zou zijn gebouwd voor Achnaton’s koningin Kiya, maar bij haar dood werden haar naam en afbeeldingen veranderd in die van Meritaten, zijn dochter.
Buitenwijken van de stadEdit
Zie ook Arbeidersdorp, Amarna
Om de stad heen en de omvang ervan aangevend, zijn de Boundary Stelae (elk een rechthoek van gebeeldhouwde rotsen op de kliffen aan weerszijden van de Nijl), die de stichting van de stad beschrijven, een primaire bron van informatie over de stad.
Ver weg van de stad werd begonnen met Achnaton’s koninklijke necropolis in een smalle vallei ten oosten van de stad, verborgen in de kliffen. Slechts één graftombe werd voltooid, en werd gebruikt door een naamloze Koninklijke Vrouw, en de graftombe van Achnaton werd haastig gebruikt om hem en waarschijnlijk Meketaten, zijn tweede dochter, te herbergen.
In de kliffen ten noorden en ten zuiden van de Koninklijke Wadi, bouwden de edelen van de stad hun graftombes.