Wattle and Daub

Ian Pritchett


	Budynek o konstrukcji szkieletowej z wypełnieniem z waty i daub, wapnowany w średniowieczny sposób

Dla wielu ludzi wspaniałe nieregularności ścian z waty i dębiny oraz pofałdowania zniekształconej linii dachu stanowią część atrakcyjności średniowiecznego budynku drewnianego. Ściany zyskują swój charakter dzięki ramie drewnianej, która tworzy konstrukcję nośną budynku, pozostawiając otwarte przestrzenie pomiędzy nimi, które muszą być wypełnione, aby utrzymać pogodę na zewnątrz. Rodzaj wypełnienia różni się w zależności od funkcji i statusu budynku, jego lokalizacji w kraju i lokalnie dostępnych materiałów. Prawdopodobnie można założyć, że jeśli materiał był łatwo dostępny i mógł być zaadaptowany do użytku, został użyty jako wypełnienie do budynku o konstrukcji drewnianej w pewnym momencie, gdzieś. Jest to układ małych drewienek (wattle), które tworzą matrycę, na której spoczywa masa szpachlowa. Drewna zazwyczaj dzielą się na dwie grupy, pierwotne lub klepki, które są mocowane w ramie i wtórne lub withies, które są przybite lub przywiązane do klepek lub owinięte wokół nich. Rozmieszczenie i rozmiary paneli różnią się w zależności od obszaru, podobnie jak orientacja klepek. Klepkę nakładano jednocześnie z obu stron w postaci „kotów” (wilgotnych, dających się obrabiać kulek), wciskanych w klepkę i wokół niej w celu utworzenia jednorodnej masy. Gdy masa wysychała, często drapano ją lub „dziobano”. Po stwardnieniu wacie zwilżano powierzchnię, aby pokryć ją tynkiem wapiennym. Tynk powierzchniowy był zazwyczaj wykonany z wapna i piasku lub innego kruszywa wzmocnionego sierścią zwierzęcą lub włóknami roślinnymi. Tynk wykańczano na równo z powierzchnią, a w niektórych przypadkach kontynuowano go w poprzek zarówno płyt, jak i drewna. Dzięki temu można było ukryć mniej ważne elementy, a pokazać tylko główne. Tynk może być gładko zacierany, szorstko odlewany, a nawet spatynowany (nacięty i/lub zbudowany z wzoru lub projektu).

PERFORMANCE


	Trwałość wattle and daub jest zilustrowana przez tę ścianę, wciąż stojącą po tym, jak ogień spalił dach.

	Płyta z waty i daub wymagająca naprawy

	Wyerodowana powierzchnia płyty daub odsłaniająca jej włosie i słomiane spoiwo

Wattle and daub może nie jest najsztywniejszym materiałem, ale w tym tkwi jego siła. Jest w stanie dostosować się do nawet najbardziej poważnych ruchów konstrukcyjnych; zazwyczaj jest dobrze osadzona w ramie drewnianej i oferuje wsparcie dla słabnących elementów drewnianych, którego nie mogą zapewnić inne formy wypełnienia. Wattle and daub nie jest lekki ani delikatny. Jej waga nie różni się od wagi cegieł, jednak jej izolacja jest lepsza i z punktu widzenia bezpieczeństwa może być o wiele trudniejsza do przebicia niż cegła. Chociaż wata jest porowata i wchłania wilgoć, gdy pada deszcz, poziom wilgoci jest utrzymywany na niskim poziomie, ponieważ wata działa jak bibuła rozpraszająca wilgoć oraz z powodu wysokiego tempa parowania z jej powierzchni. Wiadomo, że istnieją przykłady 700-letnich paneli.

Tradycyjne panele wypełniające w budynkach o konstrukcji drewnianej mogą działać niezwykle dobrze, jeśli są prawidłowo skonstruowane i utrzymywane. Chociaż w niektórych obszarach kraju normą było, że panele wypełniające miały ochronne powłoki tynkowe, które rozciągały się na ramę drewnianą, modne stało się usuwanie tynku w celu odsłonięcia drewna. Może to pogorszyć właściwości użytkowe budynku i przyspieszyć rozpad wcześniej chronionej struktury. Nieuzasadnione jest oczekiwanie, że rama drewniana odsłonięta z obu stron nie będzie miała przeciągów i/lub penetracji wody, niezależnie od tego czy panel wypełniający jest tradycyjny czy nowoczesny.

Gdzie szkielet drewniany nie był otynkowany, normalną praktyką było mycie go wapnem każdej wiosny. Chociaż było to częściowo z powodów higienicznych (będąc lekko żrącym, świeży wapienny płyn działa jak łagodny środek biobójczy i dezynfekujący), miało to ogromną korzyść z wypełniania drobnych pęknięć spowodowanych sezonowymi ruchami. Średniowieczne budynki wyglądałyby zupełnie inaczej niż bardziej aktualne czarno-białe interpretacje, które widzimy tak często dzisiaj.

W niektórych przypadkach weatherboarding lub dachówka wisząca mogła być dodana nad panelami wypełnienia, szczególnie na odsłoniętych szczytach, aby chronić je przed warunkami atmosferycznymi. Usunięcie pokrycia ochronnego może prowadzić do ponownego pojawienia się starych problemów. Mądrze byłoby wyciągnąć wnioski z doświadczeń naszych przodków i rozważać zmiany tylko po dokładnym przemyśleniu i z ważnych powodów, a nie tylko ze względów estetycznych.

Rozpad jest często spowodowany przez wprowadzenie twardego cementu w nowych tynkach i naprawach, a także przez stosowanie nowoczesnych farb nieprzepuszczalnych. Dzieje się tak dlatego, że tynki na bazie cementu są kruche i często pękają, zwłaszcza na styku z drewnianą ramą. Kiedy pada deszcz, woda spływa po powierzchni paneli, ponieważ zarówno cement, jak i nowoczesne farby są nieprzepuszczalne, wsiąkając prosto w ścianę za każdym razem, gdy pęknięcie zostanie znalezione. W ten sposób drewno z czasem staje się coraz bardziej mokre i wilgotne, co prowadzi do rozpadu drewnianego szkieletu i wat, a także do zamoknięcia i niestabilności drewna. Tylko miękkie, porowate i elastyczne wykończenia, takie jak tynk wapienny z włosiem i wash wapienny powinny być stosowane na podmurówkę.

KONSEKWENCJE NAPRAW

Przez upływ czasu budynki mogą stać się zaniedbane i pewne uszkodzenia są nieuniknione. Wiedza o tym, czy uszkodzony panel powinien być naprawiony czy wymieniony, nawet z doświadczeniem, wymaga starannego rozważenia, biorąc pod uwagę wiele czynników, takich jak wiek, znaczenie, rzadkość występowania, pozycja i funkcja w budynku, stan i koszt.

Choć koszt został celowo umieszczony na końcu tej listy, w wielu przypadkach będzie on czynnikiem decydującym. Wiek, znaczenie i rzadkość występowania mogą być trudne do określenia bez badań, jednak należy pamiętać, że wszystkie elementy starożytnej tkanki są ważne, a utrata któregokolwiek z nich odbija się na naszym dziedzictwie.

NAPRAWA WATY

Naprawa waty może być normalnie wykonana, nawet w najbardziej ekstremalnych przypadkach, pod warunkiem, że wata jest nadal w dobrym stanie lub nadaje się do naprawy. Natomiast naprawa panelu, w którym watra została całkowicie zniszczona przez gnicie grzybów lub atak owadów może być bardzo trudna, nawet jeśli duża część tynku przetrwała. Zniszczenia mogą wystąpić w watach, jeśli były one wilgotne, zwłaszcza jeśli nie są dębowe lub zawierają biel, a leszczyna wydaje się być szczególnie podatna na gnicie przez korniki (pospolite chrząszcze meblowe). Panele z wikliny zaatakowane przez owady mogą wymagać miejscowego leczenia, ale często są wystarczająco mocne, aby unieść wiklinę. Wprowadzenie dodatkowego wsparcia może zwiększyć ich wytrzymałość. Może to przybrać formę nowych klepek lub klepek, listew drewnianych lub siatki ze stali nierdzewnej przymocowanej w osłabionych miejscach. Każda naprawa będzie inna, w zależności od okoliczności. Ogólnie rzecz biorąc, znalezienie właściwego rozwiązania jest kwestią pomysłowości opartej na znalezionych wadach i warunkach.

Naprawa panelu z wikliny może nie być zbyt trudna, jeśli warstwa drewna już odpadła. Wata nie musi być absolutnie sztywna, ale powinna być wystarczająco mocna, aby udźwignąć nową warstwę. Może być konieczne przytrzymanie waty podczas nakładania nowej warstwy.

Gdy wata jest nadal na swoim miejscu, naprawa panelu waty może być znacznie trudniejsza. W niektórych przypadkach może być możliwe ponowne wsparcie lub ponowne zamocowanie luźnej podsypki przy użyciu nieżelaznych opasek drucianych lub śrub i podkładek. W niektórych przypadkach konieczne będzie ostrożne przytrzymanie panelu w miejscu, lub nawet całkowite usunięcie go w jednym kawałku, podczas gdy przeprowadzane są naprawy ramy drewnianej, a następnie umieszczenie go z powrotem. W tym przypadku specjalistyczna porada jest niezbędna, jeżeli chcemy uniknąć katastrofy.

NAPRAWA DAUB

Kolejny skurcz jest normalny nawet w najbardziej udanych historycznych daub, a szczeliny wokół krawędzi panelu są zwykle spowodowane kombinacją skurczu w daub i sezonowania ramy drewnianej. Szczeliny te pozwalają na przesuwanie się płyty, więc aby zachować szczelność na warunki atmosferyczne powinny być wypełnione. Mogą one być łatwo wypełnione zaprawą murarską lub wapienną. Jeśli występują problemy z nadmiernym skurczem, to jest to spowodowane albo zbyt dużym zasysaniem w istniejącym daub, albo mieszanka naprawcza jest nieodpowiednia, ale zawsze łatwiej jest kontrolować skurcz całej płyty o tej samej wilgotności. Gdy obszary daub uległy uszkodzeniu lub oderwaniu, mogą być naprawione przez nałożenie nowego daub, aby wypełnić brakujące obszary (po starannym przygotowaniu i wstępnym zwilżeniu).

Problemy mogą być czasami przezwyciężone przez dodatkowe zwilżenie istniejącego daub lub przez modyfikację mieszanki naprawczej. Składniki użyte w oryginalnej mieszance daub były zazwyczaj używane, ponieważ były lokalnie dostępne i tanie, mogły nie być idealne. Niemniej jednak pierwszą rekomendacją dla kompatybilnego materiału byłoby zawsze użycie oryginalnego materiału. Stary daub odzyskany z uszkodzonych paneli może zostać pokruszony i zmieszany z odrobiną wody, aby ponownie stał się użyteczny. Może być konieczne dodanie dodatkowego materiału, aby go spulchnić lub zmodyfikować jego działanie. Jednakże, wymagana wydajność mieszanki naprawczej może być inna niż wymagana dla całego panelu. Przydatną wskazówką jest zmieszanie jednej części daub z jedną częścią dobrej, gruboziarnistej zaprawy wapiennej, aby uzyskać materiał o lepszych parametrach.

NOWE MIESZANKI DAUB

Daub składa się zazwyczaj z kombinacji składników przedstawionych w poniższej tabeli.

Spoiwa	Kruszywa	Zbrojenie	Inne
Glinka	Ziemia	Słomka	Gnój
Wapno	Piasek	Włosy	Krew
Pył kredowy	Kruszona kreda	Len	Mocz
Kamień pył	Kruszony kamień	Siano lub trawa	Obornik

Spoiwo utrzymuje mieszankę razem, kruszywa nadają jej objętość i stabilność wymiarową, zbrojenie pomaga utrzymać to wszystko razem, kontrolować skurcz i zapewnić długoterminową elastyczność. Niektóre lokalnie dostępne materiały mogą zawierać więcej niż jedno z kruszyw i innych składników. Na przykład, podłoże może zawierać glinę, piasek i ziemię. Istnieje pewna dyskusja na temat tego, czy obornik był celowo dodawany do mieszanek daub. Prawdopodobnie rozsądnie jest założyć, że obecność obornika w mieszankach daub była spowodowana używaniem starej słomy z szop dla zwierząt (po co używać świeżej słomy, skoro jest cenna jako ściółka dla zwierząt?) i używaniem zwierząt do wykonywania ciężkiej pracy polegającej na ścieleniu daub.

Historycznie, daub był tanim materiałem, a wapno było stosunkowo drogie, więc jest mało prawdopodobne, że wapno było zawarte w daub z wyjątkiem szczególnych okoliczności. Jest o wiele bardziej prawdopodobne, że drogie wapno było zarezerwowane dla tynku i zacieru wapiennego, gdzie było konieczne.

Istnieje prawdopodobnie tak wiele mieszanek daub jak wiele jest budynków daub. Spróbuj poeksperymentować z lokalnie dostępnymi materiałami. Pamiętaj, aby dodać tylko tyle wody, aby mieszanka nadawała się do pracy, nie tyle, aby spowodować nadmierny skurcz. Kolejną wskazówką jest wymieszanie składników (bez włosów lub słomy) z wyprzedzeniem i pozostawienie mieszanki do „odparowania”. W razie potrzeby można ją ponownie wymieszać i dodać zbrojenie. Pozwoli to suchym składnikom na wchłonięcie wody, a całej mieszance na uzyskanie równomiernej wilgotności.

NAPRAWA TYNKU POWIERZCHNIOWEGO

Gdy tynk powierzchniowy zawiódł, ale tynk za nim jest nadal zdrowy, zwykle możliwa jest naprawa tynku. Może się zdarzyć, że cała warstwa wierzchnia na panelu zawiodła lub została usunięta w przeszłości, w którym to przypadku konieczna będzie wymiana całego obszaru. Oderwany tynk można czasami ponownie przymocować do tynku za pomocą małych wkrętów i podkładek ze stali nierdzewnej lub ponownie przykleić do powierzchni tynku za pomocą mieszanki wapiennej.

Jeśli stoisz w obliczu konieczności naprawy lub wymiany tynku wapiennego i przeprowadzenia drobnych napraw tynku za tynkiem, może być rozsądne rozważenie użycia tynku wapiennego do naprawy tynku i tynkowania. Jest to często rozsądne podejście, ponieważ oznacza to, że mamy do czynienia tylko z jednym rodzajem materiału i może zminimalizować problemy związane ze skurczem, które mogą wystąpić przy drobnych naprawach.


	Nowa pleciona leszczyna gotowa do położenia

PANELE ZAMIENNE

Jeśli panel z waty i daglezji jest nie do naprawienia lub całkowicie go brakuje, wymagany będzie panel zamienny. Przed usunięciem jakichkolwiek paneli w zabytkowym budynku należy skonsultować się z lokalnym konserwatorem zabytków. Zgoda na budowę zabytkowego budynku będzie zazwyczaj konieczna i może być wymagane przeprowadzenie rejestracji istniejących paneli przed przystąpieniem do prac. Niektóre budynki zbudowane przed XVIII wiekiem były dekorowane malowidłami ściennymi, aby rozjaśnić wnętrze domu. Te ważne dzieła wczesnej sztuki różnią się od prostych wzorów powtarzających się motywów do pięknych dzieł sztuki i elementów architektonicznych trompe lloeil. Ilekroć rozważa się usunięcie panelu, istotne jest, aby mieć świadomość, że oryginalne malowidła ścienne lub wzory mogą być ukryte pod warstwami wapna, tynku lub boazerii.

Przed podjęciem decyzji o projekcie nowych paneli konieczne jest zrozumienie, dlaczego stare zawiodły i zajęcie się tymi powodami. Na przykład, nie ma sensu wymieniać paneli uszkodzonych przez przeciekającą rynnę, jeśli przeciek nadal tam jest. Wattle and daub jest naturalnym wyborem na panel zastępczy. Dowody na istnienie poprzedniego panelu będą zazwyczaj dyktować gatunek i wzór watoliny. Większość prawidłowo skonstruowanych i utrzymywanych paneli z waty i dachówki przeżyje swojego budowniczego.

Połączenie naszego rozumienia tradycyjnej wydajności i potrzeb starych budynków, wata i dachówka sprawdziły się z czasem. Prawidłowo konserwowane panele wypełniające nie tylko chronią przed warunkami atmosferycznymi, ale także tworzą środowisko, w którym strukturalna rama drewniana nie jest zagrożona. Wattle and daub to nie tylko rozsądny wybór z konstrukcyjnego punktu widzenia, ale również najbardziej przyjazne dla środowiska podejście. Materiały te są odnawialne, pochodzą ze zrównoważonych zasobów, a do ich produkcji zużywa się minimalną ilość energii.