W ostatnich tygodniach setki kobiet wyszły na ulice Mexico City protestując przeciwko morderstwom, gwałtom i innym aktom przemocy wobec kobiet w Meksyku. Wielu komentatorów obwinia „kulturę macho” za przemoc, z powodu której są tak wściekłe. Tylko w pierwszej połowie 2019 roku w Meksyku zamordowano 1 835 kobiet, według meksykańskiej geofizyk María Salguero, która mapuje przemoc.
W tych relacjach kultura macho wydaje się odnosić do klimatu społecznego, który ułatwia lub nagradza postawy i zachowania macho. Zgodnie ze stereotypem, w kulturze macho, mężczyzna zdobywa szacunek dzięki swojej zdolności do przewodzenia rodzinie, podbojów seksualnych i obrony swojego honoru, w razie potrzeby przy użyciu przemocy.
Ale co kultura macho oznacza w prawdziwym życiu? I co jeśli obwinianie jej za przemoc wobec kobiet w Meksyku jest w rzeczywistości częścią problemu?
„Kiedy odwiedzają nas przyjaciele z innych stanów, są przerażeni”, powiedziała mi młoda psycholog, kiedy w czerwcu odwiedziłam środkowo-meksykański stan Michoacán. W Meksyku stan ten cieszy się złą sławą ze względu na wysoki poziom przemocy, w tym przemocy ze względu na płeć. Siedząc w kawiarni wśród przyjaciółek feministek z różnych środowisk, dodała: „Tutaj są macho do szpiku kości”.
Ta wypowiedź, jak wiele podobnych, które zarejestrowałam podczas moich trwających od 2014 roku badań w Meksyku, zarówno potwierdza, jak i podważa stereotypy na temat meksykańskich macho. Feministki, z którymi rozmawiałam, często – co nie jest zaskoczeniem – obwiniały postawy macho za przemoc wobec kobiet w Michoacán. Ale zwracały też uwagę na rozróżnienie różnych rodzajów kultury macho w różnych miejscach i różnych momentach w historii.
Na przykład, Kościół katolicki ma znacznie silniejszy wpływ w konserwatywnym mieście Zamora w Michoacán niż w liberalnym Mexico City. Oznacza to, że podczas gdy wielu rodziców w Michoacán uczy swoje córki uległości zgodnie ze śródziemnomorskimi katolickimi ideałami kobiecości, od ich rówieśniczek w Mexico City oczekuje się społecznie, że będą odpierać męskich agresorów z równą siłą.
Machismo w wielu formach
Zwracanie uwagi na te różnice jest ważne, jak wyjaśnił antropolog Matthew Gutmann w swoim studium The Meanings of Macho. Zwykłe obwinianie kultury macho za przemoc wobec kobiet pozwala mężczyznom usprawiedliwić ich fizycznie agresywne zachowanie. Mogą się usprawiedliwiać, mówiąc: „Jestem produktem kultury macho i dlatego uderzyłem moją żonę”. Gutmann odkrył, że w rzeczywistości machismo występuje w wielu formach.
W moich badaniach nad przemocą wobec rdzennych kobiet odkryłam, że kultura macho prawdopodobnie opisuje coś rzeczywistego. Na kształt, jaki przybiera przemoc wobec kobiet i na to, jak ludzie o niej mówią, wpływają wyobrażenia kulturowe, na przykład to, czy uważają przemoc za coś normalnego, czy za wstydliwy temat tabu.
Ale nawet w obrębie jednej meksykańskiej wioski to, czy dany akt przemocy jest uważany za normalny i usprawiedliwiony, czy za nadzwyczajny i odrażający, różni się znacznie w zależności od osoby. Wielu meksykańskich mężczyzn, których spotkałam w Michoacán i Mexico City, kojarzyło bycie „silnym mężczyzną” – co również zaliczali do rodzaju machismo – ze stoickim spokojem, a nie przemocą w obliczu konfliktu.
Zważywszy więc, że kultura macho ma wiele różnych znaczeń i trudno znaleźć jej idealne ucieleśnienie w prawdziwym życiu, używanie kultury macho do wyjaśniania przemocy wobec kobiet jest nieadekwatne. Co niepokojące, może to uniemożliwić zbadanie prawdziwych przyczyn takiej przemocy.
Choć istnieją znaczące dowody na to, że postawy macho normalizują męską agresję i dominację, kultura sama w sobie nie wyjaśnia, dlaczego dochodzi do przemocy. Istnieje wiele czynników powodujących i ułatwiających przemoc wobec kobiet na całym świecie, w tym nierówność władzy, dyskryminacja seksistowska i rasistowska, presja rówieśników, negatywne doświadczenia z dzieciństwa i trauma, zależność emocjonalna i sadyzm, by wymienić tylko kilka z nich.
Inne typy męskości są możliwe
Jest jeszcze jeden powód, dla którego obwinianie kultury macho może stanąć na drodze do zmniejszenia przemocy wobec kobiet w Meksyku: stygmatyzuje ona meksykańskich mężczyzn. Stereotyp meksykańskich mężczyzn jako brutalnych macho ogranicza ich zdolność do ucieleśniania innych, bardziej empatycznych i troskliwych rodzajów męskości. Dotyczy to zwłaszcza ubogich, rdzennych i wiejskich meksykańskich mężczyzn, którzy są stereotypowo postrzegani jako macho przez innych Meksykanów.
Na przykład, 20-letni rozmówca z wiejskich południowych obrzeży Mexico City powiedział mi, że chciał zostać weterynarzem, ale nie udało mu się dostać na jeden z wysoce selektywnych uniwersytetów w Mexico City. Podczas gdy jego jaśniejsza siostra bliźniaczka poszła na studia, on szybko zdecydował, że jego najlepszym wyjściem będzie zostanie policjantem. Teraz spędza swoje dni nosząc dużą broń, tak jak jego ojciec przed nim.
Jest on tylko jednym z wielu przykładów rdzennych i wiejskich meksykańskich mężczyzn, którzy mogą znaleźć tylko słabo płatną lub ryzykowną pracę, taką jak rolnictwo, prace budowlane i policja. Te zawody często wymagają pokazów siły i wytrzymałości, które są ściśle związane z machismo. Statystycznie bardzo niewielu z nich udaje się dostać do bardziej prestiżowych zawodów, takich jak nauczanie.
Kiedy ludzie mówią o kulturze macho, często mówią mniej o relacjach między płciami niż o dyskryminacji rasowej i klasowej. Dyskryminacja ta sama w sobie rodzi frustrację i, zbyt często, przemoc.
.