Afonso I, pierwotne nazwisko Mvemba a Nzinga, zwany także Nzinga Mbemba, pisany także jako Afonso I Mvemba a Nzinga, (ur. ok. 1460 – zm. 1542), władca Kongo (królestwo historyczne w zachodnio-środkowej Afryce) i pierwszy z linii portugalskich królów wasalnych, która trwała do początku XX wieku. Czasami nazywany jest „Apostołem Kongo” ze względu na rolę, jaką odegrał w uczynieniu z Kongo chrześcijańskiego królestwa.
Nic nie wiadomo o jego wczesnym życiu; większość tego, co wiadomo o jego późniejszym życiu, pochodzi z niezwykłej serii listów, które napisał w latach 1509-1541 do różnych królów i urzędników państwowych w Lizbonie i Rzymie. Był synem Nzinga a Nkuwu, pierwszego chrześcijańskiego króla Kongo. W 1491 r. on i jego ojciec zostali ochrzczeni przez portugalskich księży i przyjęli chrześcijańskie imiona, odpowiednio Afonso I i João I. Podczas panowania ojca jako króla, Afonso pełnił pod jego rządami różne funkcje – w tym administracyjną w północno-wschodniej prowincji Kongo, Nsundi, którą rozbudował pod koniec lat 1490. Choć około 1500 r. został usunięty ze stanowiska w Nsundi, przywrócono mu je, gdy kilka lat później zmarł jego ojciec. Po śmierci ojca zwolennicy Afonso (w tym jego matka) chcieli, by został on nowym królem Kongo i wezwali go do Mbanzy Kongo, stolicy królestwa. Udało mu się tam pokonać w bitwie swojego przyrodniego brata, Mpanzu a Kitima, i został królem w latach 1506-1509, stając się szóstym Manikongo (królem Kongo).
Podczas swoich rządów Afonso rozszerzył stosunki Kongo z Portugalią, osiągając porozumienie (Regimento, 1512) z Manuelem I Portugalskim, na mocy którego Kongo zaakceptowało portugalskie instytucje, przyznało prawa eksterytorialne portugalskim poddanym i dostarczało niewolników portugalskim handlarzom. Afonso odbudował również stolicę królestwa używając kamienia, rozszerzył królestwo na południe i wschód i mocno umocnił kościół rzymskokatolicki w Kongo. Współpracując z portugalskimi księżmi i swoim synem (Henrique Kinu a Mvemba, który został konsekrowany na biskupa ok. 1520 r.), Afonso ukształtował doktrynę kongijskiej wersji chrześcijaństwa.
W 1526 r., po odkryciu, że portugalscy kupcy kupowali nielegalnie zniewolone osoby i eksportowali je, Afonso ustanowił system administracyjny nadzorujący handel niewolnikami, który osiągnął znaczne rozmiary za jego panowania. Starał się również, bezskutecznie, ograniczyć działalność portugalską tylko do swojego królestwa. W ostatnich latach jego panowania, debata o tym, kto będzie jego następcą doprowadziła do znacznych manewrów politycznych, w tym zamachu na jego życie przez kilku Portugalczyków.
.